De VPN, de fictieve vrijzinnige partij uit De Fractie, is een mysterie. De partij zou zijn opgericht om “het politieke bestel van binnenuit op te blazen” en “andere partijen langzamerhand overbodig te maken”. Dat komt vooralsnog inhoudelijk noch strategisch echt uit de verf.
Nerd-alert: Een korte analyse van de VPN.
Inhoudelijk overbodig
De VPN lijkt een inhoudelijk wat overbodige kopie van D66. De positie van de VPN blijkt uit het oprichtingsmanifest en het partijprogramma. De VPN heeft een tamelijk uitgesproken liberaal economisch profiel (vlaktaks, geen woonsubsidies, liberalisering sociale zekerheid). Op culturele thema’s is de partij minder uitgesproken, maar versterkt het het beleid in de richting van rechten voor migranten. Verder ligt veel nadruk op democratisering, en een moreel-ethisch neutrale overheid. Politicologen Krouwel en Van de Borgh (Kieskompas) hebben de VPN dan ook omschreven als een kopie van D66.
In de Nederlandse politieke ruimte van 2010 (gebaseerd op onderzoek met Huib Pellikaan en Sarah de Lange) zou de VPN zich ergens in of rond het gele vlak bevinden. Inhoudelijk is die positie rechtsonder vrij logisch voor een vrijzinnige partij. Strategisch is het een ongemakkelijke plek, omdat juist linksboven (economisch links, cultureel conservatief) de grootste schare onbediende kiezers zit.
Het mysterie van de VPN-kiezer
Maar wie zijn toch die VPN-kiezers? Over de herkomst van de zes Kamerzetels is weinig bekend. De VPN trok – naar eigen zeggen – in 2005 vooral denkers uit de VVD, PvdA en D66, en pakte bij de Gemeenteraadsverkiezingen met name zetels af van D66 en GroenLinks.
Maar er zijn wat meer aanwijzingen. In 2010 kwam de VPN met 6 zetels in de Tweede Kamer. Ook in het VPN-universum werd vervolgens een kabinet gevormd tussen VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV. In de werkelijkheid (‘OTL’) haalde deze combinatie 76 zetels. Elke zetel was dus nodig voor een meerderheid. Netto heeft de VPN dus 0 zetels afgesnoept van VVD-CDA-PVV.
Ook in 2012 haalde de VPN 6 zetels. De coalitiepartijen VVD en PvdA hebben er samen – na het opstappen van twee PvdA-Kamerleden – nog maar 77. Dus kan er maximaal 1 zetel van de PvdA (of VVD) komen.
Dan blijven er dus nog zeker 5 zetels onverklaard. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat die van de SP of uit klein-christelijke hoek komen (want: vlaktaks, einde huursubsidie; scheiding kerk en staat, einde bijzonder onderwijs).
Van wie komen de zetels dan wel? Tja, het meest waarschijnlijk komen ze van GroenLinks en (vooral) D66. GroenLinks is sinds 2012 immers dusdanig klein dat ze niet veel meer over heeft om aan de VPN te kunnen verliezen.
Kortom, de VPN trekt netto vooral D66-kiezers (3 a 4 zetels), aangevuld met GroenLinksers (1 a 2), eventueel aangevuld met 1 zetel van de PvdA. Het enige wat de partij daarmee bereikt is een verdere fragmentatie van progressief Nederland.
De partij van Tim Snel en de cameo van Alexander Pechtold
Maar dan zijn we er nog niet. De VPN heeft inmiddels een zevende zetel. Tim Snel kwam over van ‘een van de oude machtspartijen‘. Die omschrijving beperkt de keus tot CDA, PvdA, VVD, en D66.
PvdA en VVD zouden kunnen, maar dat betekent dat de ‘reguliere’ zes zetels geheel niet bij de coalitiepartijen vandaan kan komen (want: dan zouden ze geen meerderheid meer hebben in de Tweede Kamer).
Inhoudelijk zou D66 voor de hand liggen. Het is echter heel onwaarschijnlijk door de cameo van Pechtold: Zou Pechtold werkelijk zo hartelijk zijn tegen de fractieleider van de partij die zojuist één van zijn Kamerleden heeft gekaapt?
Dan blijft nog één partij over: het CDA. De vraag doet zich dan op waarom Tim Snel zich eerst bij een conservatieve partij aansluit, en daarna overstapt naar een vrijzinnige partij.
Mislukt
Kortom, de missie van de VPN is vooralsnog mislukt. De partij die het systeem wil opblazen en de macht van de traditionele partijen wil breken, is inhoudelijk overbodig en plukt alleen maar wat zetels weg van D66 en GroenLinks.
De partij heeft daarmee alleen maar bijgedragen aan de versnippering. De VPN is onderdeel geworden van het probleem dat ze wilde bestrijden.
En ook der serie is – in alle opzichten – tamelijk matig…
Ik begreep dat Femke Halsema meewerkt aan deze serie. Het lijkt erop alsof de VPN de positie heeft die Femke Halsema destijds voor groenlinks in gedachten had.