Model voorspelt coalitie zonder GroenLinks

Een gastbijdrage van prof.dr. Frans Stokman (RUG) over onderzoek dat hij verrichtte met Paul Lucardie, Jelle van der Knoop en Jelmer Draaijer.

De formatie is inmiddels enige weken aan de gang. En het belooft een complexe formatie te worden. De VVD mag dan wel de grootste partij zijn gebleven, in het versplinterde parlement zijn er geen werkbare meerderheidscoalities te vormen zonder zowel het CDA als D66. Daarom nemen deze twee partijen minstens zo’n machtspositie in als de VVD en bepalen zij of het rechtsom, linksom of over de hele breedte gaat.

Ons onderzoek wijst uit dat CDA en D66 veel meer van hun programma kunnen realiseren in een rechtse coalitie met de VVD en de ChristenUnie dan in de brede coalitie met GroenLinks waarover nu onderhandeld wordt. En dat geldt ook voor de VVD. Ook in een linkse coalitie halen CDA en D66 maar een beperkt aantal programmapunten binnen. D66 haalt alleen hun hoofdpunt ‘Onderwijs’ in alle drie coalities binnen, het CDA alleen hun hoofdpunt ‘Defensie’. Wij verwachten dan ook dat uiteindelijk een rechtse coalitie gevormd zal worden of, als ook dat mislukt, een minderheidscoalitie van CDA, D66 en VVD.

Simulatie van onderhandelingen: Decide

Deze conclusies zijn gebaseerd op een zorgvuldige inventarisatie door experts van de standpunten van alle politieke partijen op elf beslispunten en hun inschatting hoeveel belang zij bij elk beslispunt hebben om hun partijstandpunt te realiseren. Het relatieve gewicht van de partijen in de onderhandelingen wordt verder bepaald op basis van de stembusuitslag.

Deze gegevens zijn gebruikt in een onderhandelingsmodel waarin standpunten worden uitgeruild, het zgn. decide-model. Wanneer twee partijen verschillen in het relatieve belang voor twee beslispunten en zij standpunten innemen aan weerzijden van de verwachte uitkomsten, kunnen zij een win-winsituatie creëren door hun standpunten uit te ruilen. Als alle mogelijke ruilen zijn gerealiseerd en de partijen nog niet allemaal dezelfde standpunten innemen, wordt een nieuwe ruilronde gesimuleerd. In die nieuwe ronde nemen de partijen beginstandpunten in die een gewogen gemiddelde zijn van hun standpunten aan het begin en einde van de vorige ronde.

Het volledige rapport over de toepassing van het ruilmodel is hier te vinden. Het ruilmodel heeft in het verleden bewezen uitkomsten van complexe besluitvorming goed te kunnen voorspellen. Bij de vorige drie verkiezingen voorspelden wij steeds ongeveer 80 procent van de beslispunten goed. Ook de uitkomsten van de klimaatconferenties in Kopenhagen en Parijs werden goed voorspeld. Het is ook vele malen met succes toegepast voor strategische doeleinden van opdrachtgevers bij onderhandelingen in het bedrijfsleven en de politiek.

Voorspelde uitkomsten per beleidsterrein

Voor de drie onderzochte coalities zijn de voorspelde uitkomsten als volgt:

Vier centrale conclusies

Kijken we naar de relatieve nutsverliezen voor de partijen in de drie coalities, dan kunnen we het volgende concluderen:

1. De Rechtse coalitie leidt tot een ongeveer gelijke verdeling van verliezen over de drie grote partijen daarin, maar de ChristenUnie weet minder van haar beleid te realiseren dan de andere partijen. Dit is een direct gevolg van de geringe omvang van de ChristenUnie ten opzichte van de andere drie partijen.
2. Ook in de Linkse coalitie zijn de nutsverliezen mooi gelijk verdeeld over de partijen. Het meest weet de Partij van de Arbeid nog binnen te halen als gevolg van haar middenpositie tussen enerzijds de andere linkse partijen en anderzijds de overige drie partijen.
3. Bij de coalitie Breed weet GroenLinks minder binnen te halen dan de drie andere partijen, staande voor een fundamenteel ander beleid dan de andere drie partijen op een aantal beslispunten.
4. D66 en CDA zijn noodzakelijke partners in alle drie coalities. Voor beide partijen geldt dat coalitie Rechts substantieel aantrekkelijker is dan Links en Breed. Het zal niet verbazen dat GroenLinks een beter onderhandelingsresultaat krijgt in Links dan in Breed en dus Links zal prefereren. Voor de VVD geldt dat juist voor Rechts boven Breed.

Bron foto: Tweede Kamer der Staten-Generaal