Na het zuur komt het zoet

Jeroen Dijsselbloem verzocht ons de afgelopen jaren steeds de broekriem aan te halen. Maar nu ineens verbeteren koopkrachtplaatjes. En is er bijvoorbeeld weer meer geld voor kinderdagverblijven. Een dezer dagen komt er vast nog een leuke meevaller ons tegemoet. Wat is er gebeurd? Is de crisis helemaal voorbij? Holt de economie vooruit? Een beetje, maar belangrijker: volgend budgetjaar is een verkiezingsjaar. En in de legendarische woorden van J-P Balkenende: “Na het zuur komt het zoet”. Spelen regeringen altijd suikeroompje in verkiezingsjaren? Of is het nu toevallig de economie die aantrekt? En levert zoet uitdelen stemmen op?

Komt Sinterklaas alleen in verkiezingsjaren?

Een bekende theorie in de politicologie en de economie is de zogeheten political business (of budget) cycle. Het idee is dat regeringen in het verkiezingsjaar meer gaan uitgeven om stemmen te werven. Een nieuwe regering is dan vaak genoodzaakt om in hun eerste regeringsjaar de kosten weer te drukken. Zo volgen overheidsuitgaven een cyclus van inkrimping en uitbreiding. Maar gelden zulke cycli ook voor Nederland? Een tijdje werd gedacht dat deze cycli alleen voorkomen in zwakke democratieën, en dat in ontwikkelde democratieën de gelouterde kiezer en de geslepen media zich niet zo eenvoudig in de luren zouden leggen. Recent onderzoek hierover laat echter zien dat ook ontwikkelde democratieën meer uitgeven in verkiezingsjaren (link). Dit effect verdwijnt des te beter het systeem van fiscale transparantie in een land en des te lager de mate van politieke polarisatie. Nederland scoort gemiddeld op beide criteria – in vergelijking met andere ontwikkelde democratieën – en dus ook in Nederland wordt volgens het model iets meer geld uitgegeven in verkiezingsjaren dan in andere jaren (klik hier voor scores fiscale transparantie – figuur 1). Na het zuur komt dus echt het zoet. Dat is meer dan alleen “framing” of een toevallige opwelling van de economie.

Wint het zoet stemmen?

Maar is Sinterklaas spelen in verkiezingsjaren verstandig (vanuit politiek perspectief)?  Klomp en de Haan laten zien dat de regeringspartijen ongeveer 1,1% meer stemmen krijgen als zij Sinterklaas spelen (link). Zij noemen dit een klein effect, maar gemiddeld verliezen regeringspartijen ongeveer 1% van de stemmen. Bij de PvdA zal men een week dronken van geluk zijn als ze 1,1% van de stemmen zouden winnen. De resultaten van Klomp en de Haan suggereren ook dat kiezers toenames in het tekort op het regeringsbudget belonen. Kennelijk zijn wij ook op dit aspect verslaafd aan schulden.