• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Niet bots maar krant en tv bepalen politieke impact sociale media

door Kristof Jacobs 13/05/2016 0 Reacties

Dit is een gastbijdrage van Niels Spierings en Kristof Jacobs.

In de VS hebben honderden ‘spam-bots’ Ted Cruz zwart gemaakt, berichtte de Volkskrant eind april. Zo zouden mensen de voorverkiezingen verder in de richting van Donald Trump willen duwen. Kunnen Nederlandse politici in navolging van hun Amerikaanse collega’s ook het publieke debat beïnvloeden via spam-bots?

Ook in Nederland is een dergelijke manipulatie immers technisch gezien mogelijk. Maar of de publieke opinie bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen via sociale media wordt gemanipuleerd, hangt vooral af van de klassieke media.  In ons land bepalen de traditionele media wat het grootste deel van de kiezers meekrijgt van het nieuws op sociale media.

Niet alles wat in Amerika gebeurt waait over naar Europa

Nederlandse sociale-mediaverantwoordelijken en campagnevoerders in het algemeen worden vaak geïnspireerd door de Amerikaanse politiek (cf. hier). Maar de Amerikaanse politiek is zo uniek dat niet alles zo maar over te nemen valt in Nederland.

Negatieve campagnevoering is daar een mooi voorbeeld van. Negatieve campagnes zoals Trump die Cruz zwartmaakt, zijn in Amerika heel normaal. Zien we ook op andere plekken meer negativiteit en moddergooien tijdens verkiezingscampagnes? Anne-Marie Walter en Alessandro Nai vinden in een meta-review dat acht van de 22 studies naar de evolutie van de mate van negatieve campagnevoering een stijging aantoonden (11 vonden geen trend en drie een daling).

Maar… zeven van de acht studies gingen over Amerika! In alle onderzochte andere landen (met uitzondering van Taiwan) bleef de negativiteit gelijk of daalde ze.

In een studie ($) naar negatieve campagnevoering in Nederland vonden Walter en Van der Brug ook geen opwaartse trend in negativiteit. Hier zijn negatieve campagnes zeldzaam omdat ze hier minder goed werken en grote risico’s met zich meebrengen. Zo is het hier de vraag is op wie je je pijlen moet richten. In de VS gaat de verkiezingsstrijd in de regel tussen twee kandidaten. Het verlies van de ander, is winst voor jou. Als je in Nederland een andere partij zwart maakt, weet je helemaal niet of dat jou of een andere concurrent ten goede komt.

Bovendien mag je in de VS na een verkiezingsoverwinning alleen regeren; in Nederland moet je samenwerken in een coalitie. Dat maakt een negatieve campagne gevaarlijk, zeker voor middenpartijen. Een mooi voorbeeld hiervan was aan de aanval van Jan Peter Balkenende op Wouter Bos in 2006 – ‘U draait en u bent niet eerlijk’, zei de eerste. Na de verkiezingen vormden CDA en PvdA een coalitie, maar de relaties tussen Bos en Balkenende bleven behoorlijk verzuurd.

Spam-bots die positieve berichten verspreiden dan maar?

Een alternatief voor Nederlandse partijen is om spam-bots positieve berichten over de eigen partij te laten twitteren. Echter, zoals het eerdergenoemde artikel in de Volkskrant mooi illustreerde, bestaat er altijd een kans dat dit wordt ontdekt. Dat stelt een partij in een kwaad daglicht en kan schade opleveren. Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 zagen we hier ook een mooi voorbeeld van: toen had CDA’er Sybrand van Haersma Buma wat uit te leggen toen hij opeens vijftienduizend nieuwe Twitter-volgers had en 82 procent van zijn volgers spam-bots leken te zijn.

Wel actieve partijsympathisanten

Echte spam-bots lijken in de Nederlandse politiek momenteel dan ook nauwelijks ingezet te worden. Nederlandse politieke partijen mobiliseren echter wel hun achterban tijdens lijsttrekkersdebatten op tv. Zo hebben ze invloed op wie als winnaar wordt gezien (voor een mooie illustratie hiervan, zie deze studie over een Duits debat met Merkel).

Een goed Nederlands voorbeeld is het beruchte lijsttrekkersdebat in 2012 waarin PvdA-leider Samsom SP’er Roemer van de troon stootte als leider van links. Veel PvdA-leden twitterden op dat moment actief over hoe goed Samsom het deed. Ten opzichte van SP-sympathisanten waren zij op het sociale medium in de meerderheid. Twitter functioneerde als een echokamer die de overtuiging dat Samsom het debat zou winnen enorm versterkte.   Op sociale media kunnen dus wel degelijk vertekeningen plaatsvinden, maar dat roept de vraag op in hoeverre deze opvallen buiten sociale media.

Niet burgers maar de opinieleiders

Slechts een beperkt, niet-representatief deel van de kiezers is actief op Twitter. Politici weten dat. Ze beschouwen Twitter voornamelijk als een manier om het publiek indirect te bereiken, omdat de opiniemakers en journalisten van belangrijke kranten en tv-stations Twitter actief in de gaten houden. Tweets worden inderdaad vaak gebruikt als informatiebron door de klassieke media.

Het is vervolgens aan journalisten om te bepalen welke tweets zij overnemen en in hoeverre zij zich laten leiden door het overheersende sentiment op Twitter. Als Jesse Klaver tijdens een debat veel gementioned wordt, betekent dat dan dat hij het debat wint? Wellicht weerspiegelt het vooral dat met name de GroenLinks-achterban heel actief is op sociale media.

Dus, mochten Nederlandse partijen het politieke debat via spam-bots proberen te beïnvloeden, dan zijn het juist de kranten, tv en journalisten die bepalen wat het grootste deel van de Nederlandse kiezers meekrijgt van sociale media. En daarmee blijven journalisten de belangrijkste waakhond van onze democratie.

 

Dit is een bewerkte versie van een opiniestuk dat eerder in de Volkskrant verscheen. Foto van Ted Cruz door Gage Skidmore. License.

 

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Media, Politieke partijen Tagged With: media, verkiezingen

Over de auteur

Kristof Jacobs
Kristof Jacobs
Universitair Hoofddocent aan de Radboud Universiteit. Doet onderzoek naar democratie, referenda, kiesstelsels, verkiezingen & sociale media. NWO VIDI over 'boze burgers' en democratische vernieuwing. Belg in Nederland. Boardgamegeek.
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Antwoord annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Is een verplicht bezoek aan Tweede Kamer nuttig?

Verschillen Eerste en Tweede Kamer steeds meer van elkaar qua politieke samenstelling?

Over angst, identiteit en gemotiveerd redeneren – Hot Politics Lab Online Sessie 7 met Ming Boyer en Melissa Baker

Podcast

Aflevering 92 – Het kabinet-Rutte III treedt af, met Tom Louwerse en Tom van der Meer

Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege het zogenaamde toeslagenschandaal. De Belastingdienst, … [Lees verder...]

Episode 91 – Coup, insurrection, or what? with Abbey Steele

Last Wednesday an armed mob attacked and occupied the U.S. Capitol Building where both houses of … [Lees verder...]

Episode 90 – The Nightmare Before Brexit, with Rob Ford

Who else to turn to for our Christmas Special than our old pal Rob Ford (University of Manchester). … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: FVD

Op 17 maart zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie ga ik aan de hand van een … [Lees verder...]

Aflevering 87 – De crisis bij Forum voor Democratie, met Sarah de Lange en Léonie de Jonge

Deze aflevering staat in het teken van de crisis bij Forum voor Democratie. Waarom ontplofte juist … [Lees verder...]

Corona en radicaal-rechts populisme: einde van een tijdperk?

Betekent de coronacrisis het begin van het einde van het radicaal-rechtse populisme in Europa? Deze … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2021 StukRoodVlees

Copyright © 2021 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in