Het is de grootste ergernis van collega-bloggers Armen Hakhverdian en Tom van der Meer: de manier waarop media omgaan met peilingen en het uitvoerig rapporteren en analyseren van niet-significante verschuivingen van één zeteltje. Ik hoef hier waarschijnlijk niet meer uit te leggen dat dit type fluctuaties altijd optreden als je een steekproef in plaats van de populatie onderzoekt en dus waarschijnlijk op toeval berust.
Toch blijven media erover rapporteren, zo ook weer in een ANP bericht dat gisteren door allerlei nationale media werd opgepikt. Waarom is dat zo erg? Allereerst natuurlijk omdat het gewoon misleidende informatie is, en je van (kwaliteits)media mag verwachten dat zij over dit soort zaken correct rapporteren. Maar misschien nog wel meer omdat dit type nieuws een invloed kan hebben op beslissingen van kiezers en op uiteindelijk stemgedrag.
Nieuwseffecten
Hakhverdian en Van der Meer toonden effecten van mediaberichten over peilingen in een experimentele setting aan. Maar er is meer bewijs: VU-wetenschapper Jan Kleinnijenhuis doet met verschillende collega’s al sinds de verkiezingen van 1994 onderzoek naar berichtgeving in verkiezingscampagnes en de effecten van die berichtgeving op kiezersvoorkeuren. Hij onderscheidt daarbij drie typen nieuws: ‘issue-nieuws’ (inhoudelijke berichtgeving), ‘steun-en-kritiek-nieuws’ (over wat politieke actoren van elkaar vinden) en ‘succes en falen’-nieuws. Bij het laatste soort gaat het om beschouwingen over of partijen het goed doen. De berichtgeving over peilingen spelen daarin een belangrijke rol, maar ook de analyse over de politieke verhoudingen die op basis van die peilingen wordt gegeven is een belangrijk component. Deze ‘horse-race’ (politiek als een renwedstrijd tussen paarden) neemt een steeds prominentere plaats in de media.
Maar wat vooral opvalt: keer op keer toont Kleinnijenhuis aan dat dit type berichtgeving de sterkste effecten heeft op stemvoorkeuren. In het boek ‘Nederland vijfstromenland’ over de verkiezingen van 2006 wordt het als volgt geformuleerd: “Uit de resultaten blijkt dat succes de belangrijkste nieuwsfactor is op weg naar nog meer succes. In 2002 en 2003 bleken succesverhalen in de media tijdens de campagne voor een partij ook al cruciaal te zijn. Als er in de media duidelijke winnaars en verliezers worden aangewezen is dit zogenaamde ‘bandwagon’-effect vaak erg sterk” (p. 137-138).
Self-fulfilling prophecy
De bevindingen van Kleinnijenhuis c.s. leggen de vinger op een zere plek. Kennelijk werkt het zo dat als een partij als succesvol wordt afgespiegeld, zij door kiezers ook als meer succesvol wordt gezien en zij ook eerder zullen aangeven op die partij zullen stemmen. Of de interpretatie van peilingen waarop dit type berichtgeving vaak is gebaseerd klopt of niet, is daarbij niet van belang. In feite creëren media een ‘self-fulfilling prophecy’: als een partij (onterecht) als succesvol wordt afgeschilderd, zal zij dat uiteindelijk ook blijken te zijn. Het is daarom niet zo gek dat wij ons bij StukRoodVlees hierom druk blijven maken.
Rens, je wekt valse hoop. Dit is echt niet de laatste keer dat we dit gaan schrijven…
Interessant om te lezen. Dit standpunt wilde ik innemen bij mijn bachelorscriptie vorig jaar. Helaas vond mijn begeleider het al snel beledigend voor journalisten dus heb ik het over een andere boeg moeten gooien..
@Olivia, zolang de argumentatie ondersteund wordt door empirische gegevens, is het wat mij betreft niet snel te beledigend voor journalisten 🙂
Werkelijk? Te beledigend voor journalisten?
Het incasseringsvermogen van de zelfbenoemde waakhonden van de democratie is niet al te groot, dat klopt. Dat peilingen gevolgen hebben voor campagnes, voor journalisten, en voor kiezers is toch overduidelijk. Journalisten klappen er zelf ook over uit de school, althans, zodra ze vrijelijk kunnen terugblikken. Zie oa. Pieter van Os (NRC) die hier een hoofdstuk aan besteedt.
Zou ik ook zeggen..ik had zelf niet het idee dat het aan mijn verhaal lag, maar meer dat de persoon in kwestie er niet voor open stond. Bedankt voor de tip van Pieter van Os, ik ga het eens bekijken.