Obama wil ongelijkheid aanpakken. Hoe deden zijn voorgangers het op dat gebied?

De Amerikaanse president Obama heeft vannacht in zijn jaarlijkse State of the Union aangegeven de economische ongelijkheid in zijn land te willen aanpakken. Politicoloog Larry Bartels heeft een prachtig boek geschreven over dit thema (Unequal Democracy: The Political Economy of the New Gilded Age) dat verplicht leesvoer vormt voor iedereen die geïnteresseerd is de politieke aspecten van inkomensongelijkheid. In Amerika blijken veel economische uitkomsten sterk samen te hangen met de partijpolitieke kleur van de president.

Republikeinen vs Democraten

Neem bijvoorbeeld de verhouding tussen inkomen op het 80^ste percentiel en 20^ste percentiel van de inkomensverdeling. Vlak na de Tweede Wereldoorlog was deze 80/20-verhouding rond de 3,0, tegenwoordig ligt hij boven de 4,0. Maar Bartels laat zien dat de ontwikkeling dramatisch verschilt onder Republikeinse en Democratische presidenten: “The 80/20 income ratio increased under each of the six Republican presidents in this period – Eisenhower, Nixon, Ford, Reagan, George H.W. Bush, and George W. Bush. In contrast, four of five Democratic presidents – all except Jimmy Carter – presided over declines in income inequality”(p. 36). De onderstaande figuur illustreert deze patronen aan de hand van Bartels’ data.

Bron: Political Economy Research Institute (door Robert Pollin)

We vinden soortgelijk resultaten wanneer we een andere maat voor ongelijkheid nemen (de welbekende gini-coëfficiënt) en een wat ruimere periode. Het verschil in ongelijkheidstrends onder Democratische en Republikeinse presidenten is wederom brisant.

Bron: Partisan Economic Patterns (door Brad DeLong)

De meest gedeelde statistieken uit Bartels’ boek gaan over de inkomensontwikkelingen op verschillende punten in de inkomensverdeling. Ook hier zijn de patronen overduidelijk.

Bron: Presidents and Income Inequality (door Lane Kenworthy)

Scharlakenrood

Je zou kunnen denken dat deze patronen op toevallige wijze tot stand zijn gekomen. Dat Democratische presidenten simpelweg geluk hebben gehad in economisch betere tijden aan het roer van de natie te hebben gestaan. Bartels laat zien dat de verschillen in inkomensontwikkeling weldegelijk het gevolg zijn van de verschillende beleidskeuzes die Democraten en Republikeinen maken, bijvoorbeeld via belastingbeleid en het prioriteren van werkgelegenheid.

Hij zet zich dan ook nadrukkelijk af tegen economische benaderingen die de toegenomen ongelijkheid zien als een inherent onderdeel van marktwerking. Hij citeert Henry Paulsen, minister van financiën onder Bush jr en ex-CEO van Goldman Sachs, die hierover het volgende heeft gezegd: “As our economy grows, market forces work to provide the greatest rewards to those with the needed skills in the growth areas. This trend is simply an economic reality, and it is neither fair nor useful to blame any political party.” Alsof beleid in een politiek vacuum tot stand komt…

Is Bartels dan de zoveelste scharlakenrode Republikein-bashende politicoloog? Niet echt. In het voorwoord schrijft hij (p. ix):

“Some readers are likely to see the product of my efforts as a rather partisan book, at least by academic standards. For what it’s worth, I can report that it did not start out that way. I began the project as an unusually apolitical political scientist. (The last time I voted was in 1984, and that was for Ronald Reagan.) While I was prepared to find that parties and partisanship play an important role in the politics of economic inequality, as they do in many domains of American politics, I was quite surprised to discover how often and how profoundly partisan differences in ideologies and values have shaped key policy decisions and economic outcomes. I have done my best to follow my evidence where it led me”.

Cynici zullen de verschillen tussen Republikeinen en Democraten – en misschien ook partijpolitieke verschillen in andere landen dan de VS – wegwuiven als marginaal. Dat zou bijzonder onverstandig zijn. Obama’s voorgangers hebben laten zien dat hij daad bij het woord kan voegen. Of zijn Democratische collega’s zitten te wachten op een ruk naar links in een verkiezingsjaar is een geheel andere kwestie…

P.S. ik ken geen updates van Bartels’ voorbij 2005, dus ik kan niet inschatten hoe de economische crisis en de overgang van Bush jr. naar Obama de resultaten zou veranderen.