Ruzie in opinieland. Elma Drayer (Trouw) bestrijdt deze week de oproep van Femke Halsema eerder die week op De Correspondent. Halsema’s opinie zou “één van de gevaarlijkste” opinies zijn uit ons tijdsgewricht.
Halsema had het aangedurfd om op te roepen tot onderzoek naar wat Nederlandse jongeren beweegt om te fantaseren over aansluiting bij de jihadi’s van IS. Door de beweegredenen van radicalisering te begrijpen kunnen we wellicht problemen bij de wortel aanpakken in plaats van via het strafrecht. Voor de zekerheid legt Halsema zelfs nog uit dat oorzaken begrijpen niet hetzelfde is als begrip hebben voor de acties.
Toch bestrijdt Drayer deze oproep fel. Ze vergelijkt jihadisten met “het Kwaad”, waarvoor geen rationele verklaring gezocht moet worden. Ze sluit een verklaring dus uit. Bovendien zou een verklaring ons ook volgens haar geenszins verder helpen.
Wereldvreemd en onwetenschappelijk
Drayer neemt wel een heel wereldvreemde en onwetenschappelijke positie in.
Wereldvreemd omdat haar overtrokken afkeer van onderzoek indruist tegen het tamelijk basale principe “Know your enemy”.
Onwetenschappelijk omdat het ingaat tegen het wetenschappelijke uitgangspunt dat alle sociale fenomenen natuurlijke (sociale) oorzaken hebben. Een fenomeen wegzetten als een onverklaarbaar Kwaad helpt niet: Niets gebeurt zonder oorzaak. Uiteindelijk heeft alles een verklaring, net als in de natuurlijke (fysieke) wereld.
Onderzoek naar radicalisering
Er is dan ook een rijke traditie van wetenschappelijk onderzoek naar radicaliseringsprocessen, in talloze omgevingen. Radicaal, gewelddadig gedrag hoeft niet rationeel of regulier te zijn om verklaarbaar te zijn.
Specifiek naar radicaliserende moslims is onderzoek gedaan naar o.a. de psychologische voedingsbodem, naar percepties van overheidsbeleid, naar besluitprocessen en groepsprocessen bij de keuze voor het gebruik van geweld, en naar de keuze van jihadi’s om naar het buitenland te gaan.
In Nederland is enkele jaren geleden een bijzonder uitgebreid, Nederlandstalig onderzoek gedaan naar radicalisering van Amsterdamse moslims door Marieke Slootman en Jean Tillie.
Gemeentebeleid kan inspelen op de uitkomsten van dergelijk wetenschappelijk onderzoek. Via beleid kan radicalisering de wind uit de zeilen worden genomen. Maar dat is niet altijd het geval.
Zal onderzoek helpen om het acute probleem in Syrië en Irak op te lossen? Natuurlijk niet. Maar het kan wel helpen om te zorgen dat er een minder vruchtbare voedingsbodem is. Bovendien – en dat is niet minder belangrijk – zal onderzoek helpen om de grootte van het probleem in kaart te brengen. Wellicht dat daardoor groepen minder snel op één hoop worden gegooid.
Goed stukje. Inderdaad, “Know your enemy” is ongelofelijk belangrijk. Voorkom je wereldoorlogen mee. Doen we ook veel te weinig rondom Poetin/Rusland. Zie bv: http://politiek.thepostonline.nl/2014/09/05/hoe-het-westen-een-oorlog-dreigt-te-wandelen/
Eens. Het gekke is: als schakers of voetbaltrainers zich inlezen in de tegenstander ben je een strateeg. Als we dat met radicalen doen ben je een groot gevaar.
Er is dus al een grootschalig onderzoek geweest begrijp ik uit dit stuk. Wat heeft dat aan de-radicalisering opgeleverd?
Een hoezo worden er groepen op één hoop gegooid? Het debat is vrij zuiver: radicale Islam wordt afgekeurd en gematigden blijven buiten schot.
Inderdaad, er is al veel onderzoek, talloze studies uit verschillende landen waaronder Nederland. Dat wil niet zeggen dat het ook in beleid is omgezet. Sterker nog, in een van de links in het stuk komt radicalismeonderzoeker Jean Tillie aan het woord die uitlegt dat de gemeente Amsterdam bewust kiest voor een andere aanpak dan uit onderzoek blijkt. Daar kan je het onderzoek niet de schuld van geven.
Groepen worden regelmatig op een hoop gegooid. Zo laat het onderzoek zien dat er alleen al verschil is tussen radicale islam, radicalen die geweld goedkeuren, en radicalen die het ook bereid zijn toe te passen. Zo is er ook onderscheid tussen radicalen die blijven en die bereid zijn uit het land weg te trekken.
Het boek van Sebastian Haffner (http://nl.wikipedia.org/wiki/Sebastian_Haffner) over Hitler (Anmerkungen zu Hitler) is een voorbeeldige analyse van “Het Kwaad”, waarbij hij ook positieve aspecten van Hitler benoemt. Ook laat hij zien dat een verstandig mens rationeel en helder over dat “Kwaad” kan schrijven zonder het daardoor goed te praten.
Goed stuk, Tom! Ik heb de verhalen van Femke Halsema en Elma Drayer gelezen en me nogal verbaasd over de – kort door de bocht – conclusies van de laatste. In andere bijdragen komt ze vaak met een verfrissend tegendraadse visie. Hoezo niet willen weten wat je vijand beweegt? Het lijkt me een eerste vereiste als je ‘m wilt bestrijden.
“Gematigden blijven buiten schot”.
Ja tuurlijk. Er is hier gelukkig ook niemand die bijv “minder marokkanen” roept.
Volledig mee eens. Voor de helderheid, niet alles één oorzaak of verklaring en er zijn ook dingen die we nog niet kunnen verklaren (en dus tijdelijk onverklaarbaar blijken). En er bestaat ook zoiets als toeval of randomness, maar dat wat kunnen inschatten is ook zeer belangrijk. Weten wat we niet weten is ook nuttig. Houdingen als die van Drayer zijn zeer gevaarlijk want ze houden ons dom en maken dat we strategische beslissingen nemen op basis van foute informatie of verkeerde inschattingen.
Misschien moeten we mevrouw Drayer het 2200 jaar oude boek van Sun Tzu eens opsturen:
“So it is said that if you know your enemies and know yourself, you can win a hundred battles without a single loss.”
We kunnen haar ook maarliefst drie Nederlandse boeken uit de 20e eeuw opsturen, die expliciet ingaan op de motivaties van Nederlandse SS-ers. Volgens haar is dat nooit uitgezocht, maar misschien had ze een minuutje met google moeten besteden voordat ze dat opschreef. Er is op dit moment zelfs iemand aan het promoveren op dit onderwerp:
http://www.niod.nl/nl/projecten/nederlandse-vrijwilligers-de-waffen-ss