Onder een deel van de autochtone bevolkingen in Europa bestaat een sterk anti-immigratiesentiment. Populistische partijen als de PVV en het Front National spinnen daar garen bij. Hoe denken etnische minderheden, die een groeiend aandeel uitmaken van de bevolking, eigenlijk over nieuwkomers? Voelen zij zich ook bedreigd door de komst van nieuwkomers zoals Polen en Roemenen of vluchtelingen uit Syrië?
Negatieve opvattingen over nieuwkomers
Er is nog niet veel aandacht besteed aan de opvattingen van etnische minderheden over nieuwkomers. Uit recent onderzoek blijkt echter dat in de meeste Europese landen negatieve opvattingen over nieuwkomers ook voorkomen bij etnische minderheden.[1] Figuur 1 laat zien in welke mate dat het geval is. In Griekenland en in Oost-Europese landen is het anti-immigratiesentiment het sterkst, Nederland behoort tot de middenmoot.
Figuur 1: opvattingen over nieuwkomers in Europese landen
Bron: Van der Zwan, Bles & Lubbers (2017)
Noot: een hogere score (0-10) duidt op negatievere opvattingen over nieuwkomers.
Figuur 1 laat ook de opvattingen van autochtonen over nieuwkomers zien. Hierbij valt op dat etnische minderheden beïnvloed lijken te worden door de publieke opinie in het land waar ze wonen: in landen waar het anti-immigratie sentiment onder de autochtone bevolking groter is, is dit ook zo bij etnische minderheden. In Griekenland, bijvoorbeeld, zijn zowel autochtonen als minderheden vrij negatief over nieuwkomers. De verschillen zijn echter opvallend groot in Zuid-Europese landen. Deze landen hebben pas relatief kort te maken met immigratie. Met recentere migratie-ervaringen zijn etnische minderheden daar wellicht positiever over nieuwkomers dan in andere landen.
Het lijkt misschien tegenstrijdig om te denken dat etnische minderheidsgroepen negatieve opvattingen hebben over recente migranten. Je zou evengoed kunnen verwachten dat zij juist positiever staan tegenover nieuwkomers. Bijvoorbeeld omdat ze zelf ervaring hebben met migratie. Het onderzoek over de opvattingen van etnische minderheden over nieuwkomers laat echter zien dat de etnische minderheden om vergelijkbare redenen negatief zijn over nieuwkomers als autochtonen.
Verklaringen: economische en culturele redenen
Negatieve opvattingen over immigratie komen vaak voort uit angst. Daar zijn zowel economische als culturele redenen voor. Wat betreft economische redenen zijn mensen bijvoorbeeld bang dat zij hun baan verliezen aan nieuwkomers of dat de concurrentie op de huizenmarkt toeneemt. Vooral mensen uit lagere sociale klassen voelen zich bedreigd door nieuwkomers. Dat is niet zo gek als je bedenkt dat migranten ook vaak tot de lagere sociale klassen behoren. Dit betekent dat autochtonen uit lagere sociale klassen en nieuwkomers vaak in dezelfde buurten wonen en vergelijkbaar werk doen. Ze zijn elkaars directe concurrenten op de arbeids- en huizenmarkt.
De komst van nieuwkomers uit landen met een heel andere cultuur kan er ook toe leiden dat mensen zich zorgen maken over het behoud van bestaande normen en waarden in hun land. Vooral de komst van migranten uit islamitische landen ervaren sommige mensen als bedreigend. In landen zoals Nederland, Frankrijk en België bestaat dan ook veel discussie over een verbod op gezichtsbedekkende kleding. Ook de oorlog in Syrië, de grote vluchtelingenstroom uit dit land en recente terroristische aanslagen in Europa dragen bij aan negatievere opvattingen over nieuwkomers.
Uit ons onderzoek blijkt dat diegenen die werkloos zijn, lager opgeleid of die een baan hebben met een lagere sociale status, vaker negatieve opvattingen hebben over nieuwkomers. Angst voor aantasting van de cultuur speelt een minder grote rol voor etnische minderheden (zie ook Box 1).
Tegenstrijdige bevindingen over negatieve opvattingen over nieuwkomers
De studie laat daarnaast zien dat minderheden die langer in het land wonen en die economisch beter geïntegreerd zijn, sterker beïnvloed worden door de publieke opinie. Dit is een interessante en eveneens tegenstrijdige bevinding: hoewel etnische minderheden uit lagere sociale klassen negatiever zijn over nieuwkomers, worden juist economisch beter geïntegreerde minderheden sterker beïnvloedt door het anti-immigratie sentiment van autochtonen. Zowel een lage sociaaleconomische positie als de publieke opinie in een land zijn daarmee twee naast elkaar bestaande verklaringen voor negatieve opvattingen van etnische minderheden over nieuwkomers.
Verschillende vormen van integratie
Migratie en integratie blijven belangrijke onderwerpen in het politieke debat. Veel Europeanen maken zich zorgen over de komst van nieuwe migranten en de integratie van deze nieuwkomers. Ons onderzoek laat echter zien dat met name minderheden die economisch beter geïntegreerd zijn, in hun opvattingen over nieuwkomers meer lijken op de autochtone bevolking. Anti-immigratiesentiment kan daarmee niet alleen zorgen voor spanningen tussen de autochtone bevolking en minderheden, maar ook tussen gevestigde minderheidsgroepen en nieuwkomers. Het is daarmee de vraag of het aanpassen aan het anti-immigratie sentiment van de autochtone bevolking ook een gewenste vorm van integratie is.
[1]Van der Zwan, Bles & Lubbers (2017). Perceived Migrant Threat among Migrants in Europe. European Sociological Review, 33(4), 518-533.
Wat betekenen de getallen op de y-as van de grafiek precies (001, 002, etc)?
Daar is iets fout gegaan met de grafiek zie ik, het moet 0 t/m 8 zijn. Maar een hogere score (zoals 7 of 8), betekent negatievere opvattingen over nieuwkomers.