Op zoek naar de politieke persoonlijkheid van de Nederlander

Bestaat er zoiets als een linkse en een rechtse persoonlijkheid? Hebben mensen die politiek actief zijn andere persoonlijkheidskenmerken dan mensen die niet politiek actief zijn? En bestaan dit soort verschillen ook in Nederland? Aan de hand van bestaande literatuur en een data analyse in Nederland laat ik zien dat persoonlijkheid sterk aan politiek gedrag gerelateerd is.

Politieke participatie

Zijn er persoonlijkheidsverschillen tussen mensen die actief zijn in de politiek en die niet actief zijn? De Amerikaanse politicoloog Jeffery Mondak en zijn collega’s laten in een onderzoek naar de relatie tussen persoonlijkheid en politieke participatie in de Verenigde Staten zien van wel (zie artikel hier). Mondak gebruikt het vijf factoren model van persoonlijkheid dat bestaat uit de kenmerken (1) extraversie, (2) neuroticisme, (3) openheid voor nieuwe ervaringen, (4) consciëntieusheid, en (5) goedaardigheid. Het interessante aan deze en andere persoonlijkheidskenmerken is dat ze zich vormen onder invloed van genen en omgevingsinvloeden. Je persoonlijkheid vormt zich in de eerste 30 jaar van je leven, waarna je persoonlijkheid stabiel blijft.

Mondak stelt dat mensen die open staan voor nieuwe ervaringen constant zoeken naar nieuwe informatie en nieuwe ervaringen en laat zien dat deze mensen meer actief zijn in politiek. Extraverte mensen worden gekenmerkt door sociaal en uitbundig gedrag en zijn volgens Mondak meer geneigd om campagne te voeren. Aan de andere kant laat Mondak zien dat consciëntieuze mensen, gekenmerkt door een voorkeur voor orde, structuur, doelgerichtheid en prestatiegerichtheid, minder geneigd zijn om te participeren in politiek. Dit komt doordat consciëntieuze mensen zich richten op andere zaken dan politiek.

Zien we in Nederland ook verschillen in de persoonlijkheid van politiek actieve mensen? Om deze vraag te beantwoorden is de LISS panel data gebruikt, verzameld in 2009 onder ruim 5000 mensen. In een logistische regressie worden de vijf persoonlijkheidskenmerken gerelateerd aan participatie-index die onderscheid maakt tussen mensen die niet politiek actief zijn (0) en mensen die wel politiek actief zijn (1; bv. actief in een politiek partij of actiegroep, deelnemer aan een online of offline discussie, of contact opgenomen met een politicus). Figuur 1 laat zien dat mensen die open staan voor nieuwe ervaringen een veel grotere kans hebben om politiek actief te zijn. Op de horizontale-as staat het niveau van openheid voor nieuwe ervaringen van laag naar hoog. Op de verticale-as staat de kans dat mensen politiek actief zijn. Mensen die laag scoren op openheid voor nieuwe ervaringen hebben dus een kleine kans (+/- 15%) om politiek actief te zijn in vergelijking met mensen die open staan voor nieuwe ervaringen(+/- 50%). Ter vergelijking, mensen met een laag opleidingsniveau hebben een kans van ongeveer 20% om politiek actief te zijn, terwijl mensen met een universitaire opleiding hebben een kans van 40% hebben. De effecten van openheid voor nieuwe ervaringen zijn dus groter dan die van opleidingsniveau.

Figuur 1. Openheid voor nieuwe ervaringen en politieke participatie

Extraversie is ook gerelateerd aan politieke participatie, maar een stuk minder sterk dan openheid voor nieuwe ervaringen. Dit is goed te zien aan de behoorlijke vlakke lijn in de linker grafiek in Figuur 2. Anderzijds zijn consciëntieuze mensen wat minder geneigd om deel te nemen aan politiek. Dit is te zien aan de dalende lijn in rechter grafiek in Figuur 2.

Figuur 2. Extraversie, Consciëntieusheid en politieke participatie

Politiek actieve mensen in Nederland hebben dus een hoge mate van openheid voor nieuwe ervaringen en zijn ook wat extraverter en wat minder consciëntieus.

Politieke Ideologie

Zijn ideologische voorkeuren ook gerelateerd aan persoonlijkheidskenmerken? Dana Carney en collega’s hebben laten zien van wel. Bijvoorbeeld, mensen die open staan voor nieuwe ervaringen proberen graag nieuwe dingen, willen veranderingen meemaken en staan open voor nieuwe ideeën. Een liberale (linkse) ideologie staat vaak positief ten opzichte van sociale veranderingen en anders denkenden. Het is dan ook niet toevallig dat openheid voor nieuwe ervaringen sterk gerelateerd is aan liberalisme. Carney laat zien dat consciëntieuze mensen zich aangetrokken voelen tot conservatisme. Ze leggen dit uit door te benadrukken dat een conservatieve ideologie zich kenmerkt zich door een sterke voorkeur voor sociale stabilteit en orde. Consciëntieuze mensen zijn prestatiegericht en gedisciplineerd en hebben een voorkeur voor orde. Het is dus te verwachten dat een conservatieve ideologie voldoet aan de behoeftes van consciëntieuze mensen. Behalve openheid en consciëntieusheid worden neuroticisme en goedaardigheid ook aan ideologie gerelateerd. Neuroten zouden aangetrokken worden tot een linkse ideologie omdat een sterk georganiseerde staat veiligheid biedt voor de angsten die ze ervaren. Mensen die hoog scoren op goedaaridgheid zouden ook meer liberaal kunnen zijn omdat goedaardige mensen zich meer aangetrokken voelen tot politiek die zich richt op het verdelen van welvaart.

Verschillen linkse en rechtse mensen in Nederland net zoals Carney heeft laten zien in Amerika? In de LISS panel word ideologie gemeten met een vraag waarbij mensen op een schaal van 0 tot 10 aangeven of ze links (0) of rechts (10) zijn (links staat hier gelijk aan het Amerikaanse liberalisme en rechts aan conservatisme). De analyses laten zien dat mensen die hoog scoren op openheid voor nieuwe ervaringen en goedaardigheid linkser zijn, terwijl mensen die hoog scoren op consciëntieusheid rechtser zijn. Alleen neuroticisme is in Nederland niet gerelateerd aan ideologie.

De politieke persoonlijkheid van de Nederlander komt sterk overeen met onderzoeksbevindingen uit andere landen. Politiek actieve mensen staan meer open voor nieuwe ervaringen. Ook zijn mensen die open staan voor nieuwe ervaringen en goedaardigheid linkser en consciëntieuze mensen rechtser.