Soms zien we weleens fragmenten van een oud nieuwsprogramma. Wat onmiddellijk opvalt, is dat het nieuws vandaag de dag veel opwindender gemaakt wordt. Dit is niet alleen een onderbuikgevoel, maar wordt ook onderschreven door wetenschappelijk onderzoek. Journalisten maken het nieuws waarschijnlijk opwindend omdat het daardoor een groter publiek trekt. Tegelijkertijd maken mensen zich hier zorgen om: leidt zulk opwindend nieuws niet tot polarisatie? In een recent gepubliceerd artikel in The International Journal of Press/Politics onderzocht ik de rol van opwinding in polarisatie door het nieuws.
De link tussen nieuws en polarisatie
Het nieuws kan polariseren omdat mensen verschillend reageren wanneer het nieuws dreigend is voor hun groep, dan wanneer het hun groep bejubelt. Dit kunnen politieke groepen zijn – nieuwsmedia worden er vaak van beschuldigd partijdig te zijn – maar kunnen ook groepen zijn op basis van bijvoorbeeld gender, seksualiteit of nationaliteit. Nieuws over het glazen plafond kan bijvoorbeeld bedreigend zijn voor mannen omdat het impliceert dat ze onterecht op hun positie zitten. Tegelijkertijd bejubelt het vrouwen door te verklaren dat ze meer talent hebben dan waar ze waardering voor krijgen.
Hoe een nieuwsitem over iemands groep bericht, bepaalt deels hoe men het verwerkt. Onderbewust roept dreigend nieuws een negatieve emotionele reactie op, waardoor men zich tegen dit nieuwsitem verzet. Een bejubelend nieuwsitem lokt een positieve emotionele reactie uit, waardoor men zich juist niet tegen het nieuwsitem verzet. Zo polariseren de opinies van mensen uit verschillende groepen.
De verwachting is dat dreigend nieuws naast een negatieve emotionele reactie ook opwinding uitlokt. En opwinding kan het polariserende effect van nieuws versterken: het kost namelijk energie om je tegen een argument te verzetten.
Is dreigend nieuws opwindend?
Deze verwachtingen test ik door bijna tweehonderd proefpersonen één van twee gemanipuleerde nieuwsitems te laten zien. De nieuwsitems zijn in meer of mindere mate dreigend voor hun nationale, etnische of religieuze groep: de regering heeft afgesproken een groep vluchtelingen op te nemen die anders zijn in termen van huidskleur, taal en religie. In de ene versie was er weinig dreiging: het is een kleine groep vluchtelingen, er is geen extra belastinggeld nodig en ze blijven maar tijdelijk. In de dreigende versie gaat het om een veel grotere groep, kost het een hoop belastinggeld en krijgen de vluchtelingen permanent staatsburgerschap.
Om de emoties van de participanten te meten, maakte ik gebruik van fysiologische metingen. Onmerkbaar kleine samentrekkingen in de spier waarmee je fronst geven een negatieve emotionele reactie aan, en als je opgewonden raakt maakt de huid in je handpalmen en vingers zweet aan.
Via deze reacties vergelijk ik participanten die het weinig-dreigende nieuws zagen (de blauwe lijn in de grafiek hieronder) met participanten die het sterk-dreigende nieuws zagen (de rode lijn in de grafiek). De sterke daling in de blauwe lijn laat zien dat hoe sterker participanten bij het weinig-dreigende nieuws een negatieve emotionele reactie ervoeren, hoe minder opgewonden ze waren. De rode lijn daalt veel minder sterk. Dat geeft aan dat bij het sterk-dreigende nieuws participanten bij negatieve reacties veel opgewondener waren dan bij het weinig-dreigende nieuws. Dreigend nieuws leidt dus tot negatieve emotionele reacties in opgewonden staat.
Noot: Resultaten van een regressieanalyse met 95%-betrouwbaarheidsinterval, waarin emotionele reacties worden vergeleken tussen participanten die het weinig-dreigende nieuws zagen en participanten die het sterk-dreigende nieuws zagen. Figuur aangepast uit mijn paper.
Wat zijn de effecten van deze emotionele reacties?
Deze negatieve reacties in opgewonden staat leidden inderdaad tot het sterkste verzet tegen het nieuws. Nadat participanten het nieuwsitem hadden bekeken, mat ik hoe sterk ze de argumenten vonden, of ze het eens waren met het beleid om vluchtelingen op te nemen en of ze acties wilden ondernemen die de vluchtelingen helpen of schaden (demonstreren tegen hun komst, bijvoorbeeld).
In de onderstaande figuur vergelijk ik het effect van negatieve emotionele reacties op deze drie uitkomsten, gescheiden naar de mate van opwinding. Een negatieve emotionele reactie hing samen met lagere waardering van de argumenten (de linker grafiek) en minder instemming met het beleid (de middelste grafiek). Maar dit effect was sterker in combinatie met veel opwinding (de rode lijn) dan met weinig opwinding (de blauwe lijn). In de rechter grafiek is te zien dat een negatieve emotionele reactie met veel opwinding leidt tot minder intentie om vluchtelingen te helpen (de rode lijn). In tegenstelling, in combinatie met weinig opwinding leidt een negatieve emotionele reactie juist tot méér intentie om de vluchtelingen te helpen. De sterke tegenreacties zijn dus telkens in combinatie met veel opwinding.
Noot: Resultaten van drie regressieanalyses met 95%-betrouwbaarheidsinterval, waarin de samenhang van negatieve emotionele reacties en politieke uitkomsten wordt weergegeven, vergeleken tussen weinig en veel opwinding. Figuur aangepast uit mijn paper.
Een dilemma voor de journalistiek
Dit onderzoek maakt twee resultaten duidelijk. Ten eerste laat het zien dat dreigend nieuws leidt tot een negatieve emotionele reactie in opgewonden staat. Ten tweede laat het zien dat juist deze emotionele reactie het meeste verzet tegen het nieuws oplevert. Het lijkt er dus op dat we opwindend nieuws niet alleen graag consumeren, maar dat het ons ook aanzet om ons te verzetten tegen de inhoud van het nieuws, wanneer het dreigend is voor onze groep. En als iedereen zich dieper ingraaft in zijn of haar mening, leidt dat tot polarisatie.
Als we polarisatie door het nieuws willen voorkomen, lijkt het er dus op dat het nieuws niet zo opwindend zou moeten zijn. Maar dat is lastig. Tot op een zeker hoogte is het inherent aan nieuws dat het dreigend is, en dus opwindend. Het is immers belangrijk om op de hoogte te zijn van dingen die jou – of jouw (nationale, gender, politieke) groep – bedreigen. Daarnaast is het ook belangrijk dat er nieuws geconsumeerd wordt, en we houden nu eenmaal van opwindend nieuws. Dit plaatst de journalistiek in een lastige positie. Is er nieuws denkbaar dat niet opwindend is, maar toch graag geconsumeerd wordt?
Nieuws mag tegenwoordig opwindender worden gemaakt dan vroeger, maar dan kan het nieuws vroeger best even opwindend worden ervaren als tegenwoordig. Het verschil zit dan niet in hoe het nieuws is gemaakt, maar hoe het ervaren wordt en dan kunnen de verschillen tussen ‘oud’ en ‘nieuw’ nieuws wel eens opvallend klein zijn. Een vergelijkbaar experiment in het verleden zou dan wel eens tot dezelfde uitkomsten kunnen hebben geleid.