• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Populisme in de media

door Matthijs Rooduijn 02/10/2013 6 Reacties

Een paar weken geleden verscheen het boek Wij begrijpen elkaar uitstekend van NRC-journalist Pieter van Os. In dat boek (en in een groot opiniestuk in NRC Handelsblad en aan tafel bij Pauw en Witteman) signaleert Van Os de opkomst van wat hij het ‘salonpopulisme’ noemt. Onder dat salonpopulisme verstaat hij een chique vorm van populisme, niet uitgedragen door partijen als de PVV of de SP, maar door politici van gevestigde politieke partijen en journalisten van kwaliteitskranten. Hoewel ik nog niet helemaal ben overtuigd van deze nieuwe term, geloof ik dat Van Os, met betrekking tot zijn ideeën over populisme in de media, wel degelijk een punt heeft.

In een recentelijk gepubliceerd artikel (zie hier, paywall) ga ik in op de vraag of het publieke debat in (kwaliteits)kranten populistischer is geworden. Onder populisme versta ik, kort samengevat, de boodschap dat het goede volk wordt uitgebuit door een slechte elite. Ik heb van een steekproef van opinieartikelen in NRC Handelsblad, de Volkskrant en De Telegraaf – gepubliceerd in de vier weken voor de Tweede Kamerverkiezingen in 1989, 1994, 2002 en 2006 – vastgesteld hoe populistisch ze zijn. De uiteindelijke ‘populismescore’ per artikel is simpelweg het percentage populistische alinea’s in het betreffende artikel. Een alinea is populistisch als zowel het volk centraal wordt gesteld én de elite wordt bekritiseerd. Let wel, het gaat hier dus om populistische argumenten die gemaakt worden door de schrijvers van de opinieartikelen zelf. Hieronder de gemiddelde populismescores per krant.

 

Media

 

De figuur geeft aan dat De Telegraaf met een gemiddelde populismescore van 6.8 veruit het meest populistisch was. NRC Handelsblad en de Volkskrant konden er echter ook wat van. De gemiddelde populismescore in de NRC was 5.3 en in de Volkskrant 3.0. Dit ondersteunt van Os’ analyse: ook de kwaliteitskranten bieden ruimte aan artikelen waarin populistische boodschappen worden verkondigd. Ik moet daar wel aan toevoegen dat de meeste artikelen met een hoog populismegehalte geen hoofdredactionele commentaren of bijdragen van vaste columnisten waren, maar ingezonden brieven van lezers. Niet zo vreemd, aangezien lezers vaak sterkere opvattingen hebben dan journalisten en andere deelnemers aan het publieke debat, en daarnaast vaak minder genuanceerd zijn. Ook blijkt uit deze analyse dat de mate van populisme is toegenomen over de jaren. In de jaren negentig was de gemiddelde populismescore 2.5. Na de eeuwwisseling was dat maar liefst 6.2. Die grote stijging komt gedeeltelijk door een zeer hoge piek in 2002, vlak na de moord op Fortuyn. Overigens blijkt uit het onderzoek ook dat de populistische boodschap prominenter aanwezig is in het Nederlandse debat dan in het publieke debat in andere West-Europese landen zoals Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Alleen Italië overtreft ons wat dit betreft – niet zo vreemd gezien het succes van populistische partijen in dat land.

Als deze tendens doorzet zijn we voorlopig dus nog niet van het populisme af…

(Overigens blijkt uit eerder onderzoek, dat ik heb uitgevoerd samen met Sarah de Lange en Wouter van der Brug (zie hier, paywall), dat gevestigde politieke partijen niet populistischer zijn geworden.)

Categorie: Media, Religie, ideologie en ethiek Tags: media, Pieter van Os, Populisme, salonpopulisme

Over de auteur

Matthijs Rooduijn
Matthijs Rooduijn is universitair hoofddocent bij de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar kiezers en partijen en in het bijzonder naar populisme. Hij is mede-oprichter en -directeur van het Hot Politics Lab.
Website: http://matthijsrooduijn.nl
  • Sociale media links 

Lees Interacties

Reacties

  1. Armen Hakhverdian zegt

    02/10/2013 om 08:36

    Ha Matthijs. Begrijp ik goed dat de verschillen wegvallen als je de lezersbrieven weglaat en alleen de opiniebijdrages van kranten meeneemt? Of zijn dan de verschillen minder groot?

    Login om te reageren
  2. Matthijs Rooduijn zegt

    02/10/2013 om 08:49

    Goedemorgen Armen, ik heb alle analyses ook gedaan zonder brieven van lezers. De resultaten zijn dan hetzelfde, de populismescores alleen wat minder hoog.

    Login om te reageren
  3. Armen Hakhverdian zegt

    02/10/2013 om 09:11

    Ok, thanks. En goedemorgen!

    Login om te reageren
  4. pieter van os zegt

    03/10/2013 om 15:30

    Mooi onderzoek en prettig dat ik de aanleiding mocht leveren. Tegelijk moet ik direct erbij zeggen dat ik het populisme niet in de klassieke, maar in de salonversie bekeek, waarbij het niet gaat om het goede volk tegen de gemene elite, maar om het antipolitieke element in het populisme. Dus niet tegen een partij of politicus, maar tegen ‘de hele politiek’. Vies en voos Den haag.

    Login om te reageren
  5. pieter van os zegt

    03/10/2013 om 15:31

    ps ik begrijp dat ik niet de aanleiding voor het onderzoek gaf, maar dat mijn bewerking over salonpopulisme slechts aanleiding waren voor deze blog – journalisten hebben grote ego’s, ik vast ook, maar zo erg is het nog niet met me gesteld 🙂

    Login om te reageren
  6. Matthijs Rooduijn zegt

    03/10/2013 om 17:07

    Mijn meting van klassiek populisme zit volgens mij dichter bij jouw salonpopulisme dan je zou denken. Ik neem inderdaad óók het centraal stellen van het ‘goede volk’ mee. Maar dat moet dan wel samengaan met een kritiek op de elite in zijn geheel. Bij mij is anti-elitisme dus ook niet een kritiek op een enkele partij of politicus, maar op het hele politieke establishment (of Haagse Kaasstolp of Vies en Voos Den Haag)

    Anti-elitisme kan trouwens ook op de media gericht zijn. ‘Alle journalisten zijn arrogante kwallen’ valt dus ook onder anti-elitisme 😉

    Login om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.

Primaire Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Aflevering 53 – Terugblik 2019 (Deel I), met Cody Hochstenbach, Tamar de Waal en Léonie de Jonge

Communiceren over gezondheid – Hot Politics Lab Online Sessie 3 met Julia van Weert

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

Podcast

Aflevering 133 – Wilders blaast het kabinet op, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

Geert Wilders heeft zijn steun aan het kabinet ingetrokken. En zoals het een extraparlementair … [Lees verder...]

Episode 132 – The 2025 German elections, with Tarik Abou-Chadi

We are joined by Tarik Abou-Chadi (Oxford) to discuss the dystopian reality of the 2025 German … [Lees verder...]

Aflevering 131 – Het regionale kiesstelsel van Pieter Omtzigt, met Henk van der Kolk en Simon Otjes

De Stuk Rood Vlees podcast is terug, en wel met een gortdroge aflevering over kiesstelsels! In het … [Lees verder...]

Populisme

Wie is er bang van ‘het volk’? Politiek elitisme in vier Europese landen

Het succes van populisme leidde de afgelopen jaren tot een omvangrijke literatuur rond de vraag wie … [Lees verder...]

Aflevering 127 – Waardenloze politiek (en een stukje formatie), met Tom van der Meer

Tom van der Meer (UvA) schuift aan om te vertellen over zijn nieuwste boek 'Waardenloze politiek: … [Lees verder...]

Plaatjes van de electoraatjes 2023: de PVV

Op 22 november zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie gaan wij aan de hand van een … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2025 StukRoodVlees

Copyright © 2025 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in