• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Populisten aan de macht: Goed of schadelijk voor de democratie?

door Tom van der Meer 10/07/2015 8 Reacties

Al jaren wordt met een priemend vingertje gewezen naar nieuwe partijen die plots aan de macht komen. Die partijen worden al snel verweten populistisch te zijn, en de democratie te schaden. Volgens Frits Bolkestein (VVD) zou Nederland een ‘pleefiguur’ slaan als Pim Fortuyn (LPF) premier zou worden. En de afgelopen maanden wordt het Griekse Syriza nog veel verdergaande verwijten gemaakt, recent nog door het Vlaamse, liberale EP-lid Guy Verhofstadt.

Politicologen onderzoeken al jarenlang de invloed van populisme op de kwaliteit van de democratie. De opkomst van populisme bij verkiezingen en in het parlement wordt al langere tijd beschouwd als iets positiefs: Populisten zetten nieuwe thema’s op de agenda, geven ontevreden kiezers een stem, kanaliseren de onvrede, en kunnen zo een noodzakelijke correctie bieden op politieke ontwikkelingen.

Maar wat als populisten aan de macht komen?

 

Populisme als neutrale omschrijving

Anders dan in het dagelijkse gebruik (waar de term wordt gebruikt om tegenstanders de mond te snoeren), is populisme voor politicologen niet op voorhand negatief. Een van ’s werelds belangrijkste onderzoekers op dit onderwerp, Cas Mudde, definieert populisme in een artikel uit 2004 als een ideologie die de samenleving ziet als fundamenteel gespleten in twee homogene groepen met tegenstrijdige belangen – het volk en de corrupte elite – en die stelt dat politiek een uiting zou moeten zijn van de wil van het volk.

Voortbordurend op die definitie onderzoeken Huber en Schimpf (Uni. Salzburg) wat er gebeurt met de kwaliteit van democratische procedures wanneer populisten aan de macht komen. Daartoe onderzoeken zij Latijns-Amerika. Kwalitatief onderzoek suggereerde dat populisten als Chaves (Venezuela) en Morales (Bolivia) de democratische checks en balances (die een rem zetten op de regeringsmacht) opheffen of ondermijnen door het gebruik van plebiscieten. Dit schaadt onder meer de rechten van minderheden en de mogelijkheid om tot compromissen te komen.

Huber en Schimpf besloten die verwachtingen kwantitatief te toetsen in 18 landen in Latijns-Amerika tussen 1995 en 2009. Ze onderzoeken de invloed van populistische actoren in parlement en regering op het procedurele aspect van democratie: “the competitiveness of political participation, the openness and competitiveness of executive recruitment, and constraints on the chief executive”.

 

Populisten in het parlement helpen de kwaliteit van de democratie

De conclusies zijn helder. Populisme is goed voor de democratie wanneer de populistische actoren in de oppositie zitten. Het effect van populisme is overigens zwakker in landen met een kortere democratische traditie.

 

Populisten in de regering schaden de kwaliteit van de democratie

Daarentegen vinden de onderzoekers ook dat populisten in de regering inderdaad schadelijk zijn voor de kwaliteit van de democratische procedures.

 

Maar het netto-resultaat is positief!

Belangrijker nog dan deze theoretisch interessante deelresultaten is het netto-effect van populisme op de kwaliteit van de democratie. In dit onderzoek blijkt het positieve effect van populisten in de oppositie aanzienlijk groter dan het negatieve effect van populisten in de regering (met name in jonge democratieën). Huber en Schimpf concluderen dan ook dat populisme niet de dreiging vormt zoals het vaak wordt neergezet.

Nu is hun onderzoek gebaseerd op Latijns-Amerika, dat een geheel eigen democratische traditie kent. Het is de vraag of die conclusies overeind blijven in een Europese setting met gevestigde parlementaire democratieën en coalitieregeringen. Maar enige terughoudendheid om populisten te verwijten de kwaliteit van de democratie te ondermijnen, lijkt gepast.

Filed Under: Regering en beleid, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: Latijns-Amerika, populisten, Syriza

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. AvatarJaap says

    10/07/2015 at 10:39

    Wat zijn dan in vredesnaam populisten?

    Log in om te reageren
    • Tom van der MeerTom van der Meer says

      10/07/2015 at 10:41

      Zie de definitie van Cas Mudde in het stuk.
      Op basis daarvan zijn partijen in Latijns-Amerika geclassificeerd op basis van hun partij-ideologie en -retoriek.

      Log in om te reageren
    • AvatarMerlot says

      13/07/2015 at 13:23

      Een populist (zoals Wilders bijv) is een politicus die roept wat jij wilt horen.
      Een demagoog (zoals Pechtold bijv) daarentegen, is een politicus die wil dat jíj roept wat híj wil horen.

      Log in om te reageren
  2. Tom LouwerseTom Louwerse says

    10/07/2015 at 10:58

    Als ik figuur 3 uit het artikel goed bekijk, suggereert die dat het effect van populisten in de oppositie positief voor kort geconsolideerde democratieën en negatief voor lang geconsolideerde democratieën. Het omslagpunt ligt tussen de 15 en 20 jaar.

    Dit geldt wellicht alleen voor Latijns Amerika, maar als dat in Europa ook zo zou zijn, zou populisme in de oppositie juist minder positief zijn. (Het onderzoek op basis van Polity IV is wellicht niet goed te repliceren in Europa, omdat veel landen hier stabiel hoog scoren)

    Log in om te reageren
    • Tom van der MeerTom van der Meer says

      10/07/2015 at 11:00

      Klopt. Die interactie-effecten maken het bepaald niet duidelijker, ook doordat ze lineair zijn geschat en korte consolidatie blijkbaar heel vaak voorkomt.
      En Polity IV is het grootste probleem voor replicatie in Europa.

      Log in om te reageren
  3. AvatarBeatrijs Erends says

    10/07/2015 at 11:03

    De eerste zin is niet compleet.

    Log in om te reageren
    • Tom van der MeerTom van der Meer says

      10/07/2015 at 11:04

      Dank!

      Log in om te reageren
  4. Matthijs RooduijnMatthijs Rooduijn says

    10/07/2015 at 23:03

    Recentelijk is dit boek verschenen over populisten aan de macht in West-Europa (Italië en Zwitserland): http://www.amazon.com/Populists-Extremism-Democracy-Daniele-Albertazzi/dp/0415600979

    Log in om te reageren

Geef een reactie Antwoord annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Is een verplicht bezoek aan Tweede Kamer nuttig?

Het afstraffen van een regering; makkelijker gezegd dan gedaan…

Rechtspopulisme en de media in de Benelux

Podcast

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 5 – De Grote Uitslagenshow

In deze aflevering bespreken we de verkiezingsuitslagen. Aan tafel zitten maar liefst vijf … [Lees verder...]

Aflevering 93 – Plaatjes van de electoraatjes, met Matthijs Rooduijn

Wat is het demografisch en ideologisch profiel van kiezers op verschillende partijen? Mijn … [Lees verder...]

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 4 – Waarom debatten, stemhulpen en peilingen de zwevende kiezer nauwelijks helpen

In de vierde aflevering van Stemmen duiken we in de belangrijkste hulpmiddelen om je stem te … [Lees verder...]

Populisme

Cas Mudde: “Rutte vormt grotere bedreiging voor de liberale democratie dan uiterst rechts”

Iris Beau Segers, onderzoeker aan het Center for Research on Extremism (C-REX), interviewt Cas … [Lees verder...]

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 5 – De Grote Uitslagenshow

In deze aflevering bespreken we de verkiezingsuitslagen. Aan tafel zitten maar liefst vijf … [Lees verder...]

Hoe populistisch zijn Nederlandse partijen?

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart is het P-woord weer te horen: populisme. … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2021 StukRoodVlees

Copyright © 2021 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in