• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

De premiersbonus en het prijskaartje aan meeregeren

door Tom van der Meer 28/02/2018 0 Reacties

Nu de kiezer niet meer onvoorwaardelijk trouw is aan een enkele partij, is regeren in toenemende mate een electoraal risico geworden. Sinds 1981 zien vooral de junior-partners in de coalitie hun deelname aan een regeringscoalitie niet beloond worden bij de volgende verkiezingen. Voor de partij die de premier levert ligt dat anders. Die verliest minder dan de junior-partners en boekt soms zelfs winst. Althans, tot de houdbaarheid van de premier is verstreken…

De zwarte lijn in figuur 1 toont het succes van regeringspartijen bij de daaropvolgende verkiezingen, uitgedrukt als het percentage zetels dat zij wonnen of verloren ten opzichte van het aantal dat ze bij de voorgaande verkiezingen gezamenlijk behaalden. Sinds 1982 is het slechts één keer voorgekomen dat regeringspartijen gezamenlijk winst boekten. Dat was in 1998, na de eerste Paarse coalitie. Sindsdien hebben regeringspartijen steevast verloren bij de volgende verkiezingen. In 2017 bereikte dat verlies een record, toen VVD en PvdA gezamenlijk bijna 50% van hun zetels verloren. Alleen de verkiezing van 2002, tijdens de Fortuynrevolte, komt daarbij in de buurt.

 

Junior-partners verliezen bijna altijd

Maar het is belangrijk deze electorale kosten preciezer te bekijken. Figuur 1 maakt een onderscheid tussen het succes van de grootste regeringspartij die de premier levert (rode lijn) en de junior-partner(s) (blauwe lijn). Dan valt op dat de junior-partners gezamenlijk eigenlijk altijd verlies lijden na regeringsdeelname. Dat gold overduidelijk het sterkst voor de PvdA in 2017, maar ook voor bijvoorbeeld het CDA en de PVV in 2012, de CU in 2010, en D66 in al haar regeringsdeelnames sinds de jaren tachtig. Alleen de VVD wist in 1998 onder leiding van Frits Bolkestein af te wijken van dit patroon.

 

De premiersbonus houdt de grootste regeringspartij op een plateau…tijdelijk

Voor de grootste regeringspartij liggen de kaarten iets anders. Regelmatig wint deze partij zelfs zetels. Interessante is dat zo’n winst de laatste keren is gekomen na de eerste termijn van de premier. Denk hierbij aan het CDA van Lubbers in 1986, de PvdA van Kok in 1998, het CDA van Balkenende in 2003, en de VVD van Rutte in 2012. En ook als de grootste partij verliest, is dat verlies vaak relatief minder groot dan het verlies van de junior-partners. Dit lijkt een soort premiersbonus, het electorale succes van de meest zichtbare regeringspartij.

Maar is een belangrijke uitzondering op deze regel. Wanneer een lang zittende premier afscheid neemt (Lubbers in 1994, Kok in 2002) of had willen nemen (Balkenende in 2010), verliest zijn partij juist meer dan de junior-partners. De premiersbonus vervalt dus met de houdbaarheid van de premier en lijkt niet zomaar over te dragen aan diens opvolger.

CDA en PvdA hebben dit al eerder ervaren. De VVD is gewaarschuwd wanneer Mark Rutte zijn afscheid bekend maakt.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie Tagged With: balkenende, kok, lubbers, premiersbonus, Rutte, verkiezingen, VVD

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een antwoord Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Wat ‘The Cycle of Coalition’ ons kan leren over de moeizame kabinetsformatie

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 27 – Catherine de Vries over de Europese verkiezingen

Formeren bij de buren

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in