Provinciale Staten: een mannenbolwerk?

Het is vandaag 8 maart, internationale vrouwendag. Deze dag staat historisch in het teken staat van gelijke vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek en dan met name Algemeen Vrouwenkiesrecht. Nadat vrouwen actief kiesrecht kregen in 1919 werd internationale vrouwendag aangegrepen om te demonstreren tegen oorlog en voedsel tekorten. Tegenwoordig is 8 maart een dag om aandacht te vragen voor ongelijkheid van vrouwen in verschillende privé en publieke domeinen.[i] Het politieke domein vergt blijvende aandacht, want ondanks politieke rechten zijn vrouwen nog steeds flink ondervertegenwoordigd in de politiek. Op 20 maart mogen we stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen, een mooi moment deze minder zichtbare laag onder de loep te nemen. Wat kunnen we verwachten wat betreft de vertegenwoordiging van vrouwen, op basis van de kieslijsten van de partijen?

Momenteel is het aandeel vrouwen onder Provinciale Statenleden 32%,[ii] dus evenveel als in de meer zichtbare Tweede Kamer. Als we kijken naar de volledige kieslijsten lijkt het aandeel zelfs iets omlaag te gaan na de komende verkiezingen, gezien van de meer dan 5000 kandidaten 31% vrouw is (zie Figuur 1).[iii] Partijen leveren vaak enorme lijsten aan, waarvan duidelijk is dat de kandidaten onderaan nooit verkozen zullen worden. Kijkend naar de verkiesbare plekken – op twee manieren gedefinieerd – [iv] kunnen we en kleine verhoging van het aandeel vrouwelijke Statenleden verwachten, van 36% tot 34%. Het aandeel vrouwen onder de lijsttrekkers bedroevend laag met slechts 24%,[v] hoewel dit wel hoger is dan op het landelijk niveau (14% in 2017).[vi]

Figuur 1.Percentage vrouwen op kieslijsten Provinciale Staten.

De provincies variëren onderling in het percentage vrouwen op verkiesbare plekken van 28% tot 44% (zie Figuur 2).[vii] Opvallend is hierbij dat drie van de vier Randstad provincies relatief hoog scoren, namelijk Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland met 44%, 44% en 36% vrouwen, maar Flevoland juist het laagst scoort met 28%. 

Figuur 2.Percentage vrouwen op kieslijsten Provinciale Staten per provincie.

Behalve regionale verschillen, is variatie tussen partijen groot (zie Figuur 3). De Partij voor de Dieren (PvdD), D66, GroenLinks en nieuwkomer Code Oranje hebben lijsten met minstens de helft vrouwen. Daarentegen is het deel vrouwen laag bij lokale partijen, ouderen partijen, kleine Christelijke partijen, rechts-populistische partijen en bij Denk. Onder dat lijstje zit een flink aantal partijen met nu geen zetels; het aandeel verkozen vrouwen zal dus sterk afhangen van de behoefte aan verandering ten opzichte van de gevestigde orde onder kiezers.

Figuur 3.Percentage vrouwen op kieslijsten Provinciale Staten per partij.[viii]^,[ix]

Noot: Het aantal vrouwen op de lijst van Forum voor Democratie is grotendeels onbekend omdat alleen initialen aangegeven zijn op de kieslijsten. Bron voor de kieslijsten https://provincialestaten2019.nl/.

Overigens biedt het feit dat de Provinciale Statenverkiezingen weinig zichtbaar zijn ook mogelijkheden. Door de lage opkomst (vorige keer 47.76%) is de kans dat een individuele stem de uitslag beïnvloedt iets groter. De tactiek van Stem op een Vrouw – op de vrouw stemmen die naar verwacht nét niet verkozen zou worden op basis van haar lijstpositie – zou dus goed kunnen werken op 20 maart. Stemmen op een vrouw kan effect hebben op de het uiteindelijke totaal percentage vrouwen, maar zou de grootste verandering brengen bij partijen die een laag percentage vrouwen op verkiesbare plekken heeft staan. Voor echte gelijkheid moet het streven zijn om meer vrouwen binnen conservatievere en rechtpopulistische partijen te krijgen. Els Borst zei: ‘Politiek is te belangrijk om alleen aan mannen over te laten.’ Laten we hieraan toevoegen: gelijkheid is te belangrijk is om alleen aan linkse partijen over te laten. Gendergelijkheid is geen ‘linkse hobby’, van de verbeelde witte wijn drinkende elite, maar een slag naar betere politiek.[x]

Afbeelding: Gedeputeerde Staten Limburg

[i] Voor een historisch overzicht zie https://atria.nl/nieuws-publicaties/feminisme/feminisme-20e-eeuw/8-maart-internationale-vrouwendag/

[ii] Gebaseerd op eigen telling op de websites van de provincies.

[iii] Bron voor de kieslijsten: https://provincialestaten2019.nl/.

[iv] De nauwe definitie van verkiesbaar houdt in alle posities op de lijst die lager of gelijk zijn dan het huidige aantal zetels van de partij in de betreffende Provinciale Staten. De ruime definitie is 125% van de huidige zetels, plus de eerste twee kandidaten van partijen die momenteel geen zetels hebben. Deze ruime definitie is in het vervolg van het stuk gebruikt.

[v] Zoals te verwachten staan vrouwen vaak op de tweede plek op de lijst. Op die plek is het percentage vrouwen het hoogst met 44%. Voor de lijstposities 1, 2, 3, 4 en 5 is het percentage vrouwen respectievelijk 25, 44, 38, 29 en 37.

[vi] Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 was het aantal vrouwen (alle partijen op het stembiljet meenemend) 4 op de 28, dus 14%. Aantal vrouwelijke lijsttrekkers:

https://www.parlement.com/id/vhnnmt7j73yk/vrouwelijke_lijsttrekkers. Aantal lijsten:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Kamerverkiezingen_2017.

[vii] Hier is de ruime definitie van verkiesbaar genomen.

[viii] Onder ‘Ouderen’ zijn de volgende partijen samengevoegd: 50Plus, Ouderen Politiek Actief (OPA), Ouderen Appèl, Ouderenpartij, Senior Belang en Senioren Brabant. Het percentage vrouwen op verkiesbare plekken bij alleen 50Plus is 25%, evenals het percentage vrouwelijke lijsttrekkers bij 50Plus.

[ix] Onder ‘Lokaal en overig’ zijn de volgende partijen samengevoegd: FNP Fryslân, Groninger Belang, Jezus Leeft, Lokaal, Lokaal Brabant, Lokaal Limburg, Lokale Partijen Zuid Holland, NIDA, Natuurlijk Fryslân, Onafhankelijke Partij Drenthe, Partij voor Zeeland, Partij voor het Noorden, Provinciaal Belang Fryslân, Respect!, Sterk Lokaal en U26.

[x] Voor dit laatste punt zie: https://www.noord-holland.nl/Actueel/Archief/2019/Februari_2019/Blog_Politieke_gelijkheid_een_onvoltooid_project