PVV Twitter-mythes ontkracht

Sociale media zijn het speelveld van Geert Wilders. Als geen ander weet hij met zijn tweets mensen te bereiken en aan zich te binden, er zijn boodschap te verkondigen en direct contact met ‘het echte volk’ te leggen. Toch?

Nee, dat is niet het geval. In drie recent gepubliceerde studies komen we steeds tot die conclusie.[i] PVV politici waren later met de adoptie van Twitter, treden minder dan de overige partijen in contact met andere Twitteraars en lijken het ‘gewone volk’ vaker te negeren.

Startpunt: Voordelen voor de PVV?

Het is niet gek om te denken dat juist populisten[ii] wel varen bij het gebruik van sociale media. Populistische partijen strijden immers tegen de ‘slechte elite’ en komen op voor het ‘goede volk’. De traditionele media zoals tv en kranten worden gezien als een onderdeel van die elite, zeker omdat deze laatste de boodschap van de populist kunnen negeren, aanpassen of op een andere manier framen. Juist op sociale media kan een journalist de woorden van populisten niet verdraaien. En als Wilders geweerd wordt van TV, dan kunnen hij en de andere PVV’ers via Twitter toch in direct contact staan met burgers.

We zouden dus verwachten (1) dat PVV politici vooroplopen in het gebruiken van Twitter (en andere sociale media) (2) dat PVV’ers direct contact prefereren en (3) dat deze politici in vergelijking tot anderen eerder communiceren met accounts van de gewone burger dan met die van ‘de elite’.

Mythe 1. PVV ♥ Twitter

In het eerste onderzoek keken we vooral naar wie wanneer begon (professioneel) gebruik te maken van sociale media. Vanaf de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 zijn sociale media duidelijk onderdeel van de politiek, maar de PVV´ers begonnen pas na de verkiezingen van 2012 echt mee te doen (cf. Figuur 1).

Figuur 1. Professioneel gebruik van Twitter naar partij

Noot: voor de volledigheid hebben we hier ook gegevens van de TK-leden van de partijen toegevoegd.

Hoe kan dit? Eigenlijk wijst alle informatie in één richting: populistische leiders zijn bang dat ze door sociale media de controle verliezen. Ze willen LPF-achtige toestanden vermijden.[1] Inderdaad, via sociale media kunnen ‘domme uitspraken’ zich razend snel verspreiden. Ook kunnen interne conflicten zo gemakkelijk op straat komen te liggen.

Populistische partijen moedigen daarom hun politici juist minder aan om sociale media te gebruiken en ze controleren hen meer. Zoals ex-PVV-Kamerlid Kortenoeven in de Volkskrant liet optekenen: “Hij [Wilders] is bang voor het controleverlies dat uit conflicten voortvloeit.”[iii]

Kortom, hoewel populistische leiders vaak erg actief zijn op sociale media, geldt dat veel minder voor de overige politici van deze partijen.

Mythe 2: PVV ♥ Direct contact

Maar hoe gebruiken populistische politici Twitter dan? In een tweede onderzoek analyseerden we ook concreet het Twittergedrag van Nederlandse politici.

De informatie die je op je Twittertijdlijn te zien krijgt komt voor een groot deel van de accounts die je volgt en het is een uitstekend medium om rechtstreeks contact te hebben met andere Twitteraars. Tabel 1 laat enkele opvallende cijfers zien.

Tabel 1: Samenvattende statistieken (per partij)

PVV-Kamerleden volgen gemiddeld zo’n vier keer minder accounts dan andere Kamerleden. Wilders zelf volgde tot voor kort niemand. Inmiddels volgt hij één account: ‘Snoetje en Pluisje’ (@Wilderspoezen). Maar ook als we Wilders buiten beschouwing laten, volgen PVV’ers minder accounts.

Ook wat betreft het aantal berichten (bv. Tweets) zien we niet dat PVV politici actiever zijn. Sterker nog, als er al een verschil is met andere partijen, dan is het dat PVV’ers net minder tweeten.

PVV’ers in de Tweede Kamer zijn evenmin meer ‘in gesprek’. Ze worden wel het meest van alle partijen benaderd via @-mentions, maar reageren veel minder. Ze bevrienden ook minder andere accounts… maar retweeten deze ‘vrienden‘ wel vaker. Alle verschillen die we vinden met andere partijen duiden er op dat de PVV meer op zichzelf gericht is en zo bij lijkt te dragen aan het creëren van eigen ‘echo-kamers’.

Mythe 3: PVV ♥ Het volk

Maar misschien is het zo dat Twitter meer bevolkt wordt door ‘elite’-accounts (journalisten en andere politici) en dat populistische partijen zoals de PVV meer in contact treden met het gewone volk? Dat zou de bevindingen immers kunnen vertekenen.

In een derde studie onderzochten we of dit zo was. Wederom waren de resultaten negatief. Relatief gezien bevrienden PVV’ers net significant minder accounts van gewone burgers (cf. tabel 2). En hoewel ze wel meer worden @-mentioned door dergelijke gewone burgers, zie je dat PVV’ers (relatief gezien) zelf minder gewone burgers @-mentionen.[2]

Wat doen PVV’ers dan wel? Ze retweeten tweets van bevriende accounts wel significant vaker, en dat blijft gelden als we enkel kijken naar accounts van gewone burgers. Kortom, ze lijken meer geïnteresseerd in ‘hun mensen’ dan ‘de mensen’ in het algemeen.

Tabel 2. Kamerleden en contact met de gewone burger

Media en Mythe

Het idee dat Wilders en de PVV het zo goed doen op Twitter wordt in media vaak onderbouwd met zijn aantal volgers. Maar dat zegt weinig.[iv] Beter is het om naar het gedrag van politici op Twitter te kijken. Als we ons daarop baseren, lijkt het Wilders en de PVV echter ook niet te doen om direct contact of het gesprek met de Henk en Ingrid.

Wat dan wel? We kunnen niet in het hoofd van Geert Wilders kijken, maar het lijkt populisten vooral om media-aandacht te doen. Inderdaad, het grote voordeel voor populisten is dat ze via sociale media het onderwerp, frame en de verwoording van het nieuws kunnen beïnvloeden. En zolang kranten, radio en tv deze boodschap één-op-éen overnemen zullen ze tevreden zijn. Juist zo dragen klassieke media bij aan de mythevorming rond populisten op sociale media.

[1] Dit zien we recent trouwens ook weer terug bij het Forum voor Democratie.

[2] Deze resultaten blijven ook overeind als we Geert Wilders niet meerekenen (omdat hij praktisch nooit reageert). Bovendien hielden we er ook al rekening mee dat bij veel meer @-mentions het ondoenlijk is overal op te reageren.

[i] Voor meer details zie de drie studies waarop dit blog is gebaseerd. De drie stukken zijn allen gepubliceerd in internationale peer-reviewed tijdschriften. Belangrijk hierbij is dat de drie studies uit dezelfde onderzoekslijn komen, maar niet gebaseerd zijn op dezelfde data. De type data, analysetechnieken en/of de verzamelperiodes verschillen; de uitkomsten blijven hetzelfde tonen.

(1) Spierings, N., & Jacobs, K. (2018). Political parties and social media campaigning. Acta Politica, 1-29.
(2) Jacobs, K., & Spierings, N. (2018). A Populist Paradise? Examining Populists’ Twitter Adoption and Use. Information, Communication and Society.
(3) Spierings, N., Jacobs, K., & Linders, N. (2018). Keeping an eye on the people. Who has access to MPs on Twitter. Social Science Computer Review. [Open access op Researchgate beschikbaar]

[ii] We hanteren hier de standaarddefinitie van Cas Mudde waarbij populisme verwijst naar een dunne ideologie, niet naar een manier van communiceren of het louter hebben van een radicaal-rechts gedachtegoed. Onze focus ligt wel op de meest populistische partij van Nederland: de PVV.

[iii] In tegenstelling tot alle andere partijen, weigert de PVV ons te woord te staan. De alternatieve informatie bevestigd onze gevolgtrekking. Zo zien we een vergelijkbaar patroon bij de SP, de andere partij die volgens de bovengenoemde definitie als populistisch wordt gezien (maar niet radicaal-rechts). De SP campagneleider benoemde nadrukkelijk dat de partij geen incidenten wil waarbij SP-politici elkaar bekritiseren op sociale media. De meeste patronen voor de PVV vinden we in zwakkere mate ook voor de SP.

[iv] Zo hebben accounts met veel volgers vaak veel 50% nepvolgers. De groep echte volgers bestaat bovendien voor een deel uit buitenlandse accounts.

Foto, door Wouter Engler, License. Geen veranderingen aan de foto aangebracht.