Referendum homohuwelijk Ierland spannend door onbesliste kiezers

Op vrijdag houdt Ierland een referendum over het homohuwelijk. Openstelling van het huwelijk voor mensen van gelijk geslacht vereist een grondwetswijziging, die moet worden goedgekeurd in het referendum. In het katholieke Ierland werd echtscheiding pas in 1995 mogelijk en is abortus nog steeds verboden, behalve als het leven van de vrouw in gevaar is. Toch gaven peilingen aan dat het homohuwelijk op een ruime meerderheid kon rekenen. Maar net als bij eerdere referendums, wordt het spannender dan vroege peilingen aangaven.

Steun voor het homohuwelijk in Ierland op basis van peilingen. Lijn plus 95% onzekerheidsinterval geven de ‘gemiddelde’ inschatting van peilingen weer, de punten staan voor afzonderlijke peilingen.

In recente peilingen wordt het percentage voorstemmers geschat tussen de 53 en 69, nogal uiteenlopend dus. Dat hangt vooral samen met de verschillende inschattingen over niet-stemmers: van 6 tot 23 procent. Het aantal nee-stemmers is vrijwel hetzelfde, op ongeveer een kwart.

Als je alle peilingen samenvoegt tot één inschatting, net als voor de Peilingwijzer, is een lichte daling van de steun voor het homohuwelijk te zien. Begin dit jaar was die nog ruim 70%, nu ligt het percentage ergens begin de 60%. Als we de onbesliste deelnemers weglaten, zien we een daling van zo’n 80% naar 70%.

We zien dat het aantal kiezers dat het ‘nog niet weet’ gedurende de laatste maanden eerder toe- dan afnam. Dat kan komen omdat sommigen eerst nog niet goed hadden nagedacht over hun keuze en dan maar sociaal wenselijke antwoorden gaven. Nu de campagne op stoom is, zijn ze aan het twijfelen gebracht. We zien ook grote verschillen tussen peilers: Millward Brown zit altijd boven de 12% onbeslist, terwijl Red C niet hoger dan 11% kwam. Dat kan samenhangen met de manier van vraagstelling (wordt er gesproken in termen van ‘als het referendum morgen wordt gehouden’ of ‘wat stemt u op 22 mei’?), het aanbieden van ‘weet niet’-opties (in geen van de peilingen expliciet, maar het kan zijn dat aan het begin van een peiling wordt gezegd dat men een vraag kan overslaan als men het niet weet) of de manier van interviewen (telefonisch, Red C, of face-to-face, de andere peilers).

‘Weet niet’ kan ook een veilig ‘nee’ zijn. De ja-campagne domineert de discussie en lijkt in de ogen van velen toch het meest positief in het nieuws te komen. Als je dan eigenlijk niet zo voor het homohuwelijk bent, kan het makkelijker te zijn om ‘weet niet’ te zeggen tegen een face-to-face of telefonische interviewer. Peiler Red C verwacht dan ook dat de meeste weet-niet stemmers uiteindelijk ‘nee’ zullen stemmen.

Bij het referendum over echtscheiding werd zes maanden voor de stemming nog 70% gepeild, terwijl uiteindelijk een krappe meerderheid (50,3%) voor stemde. Daarbij moet worden aangetekend dat peilingen één tot twee weken voor het referendum wél al een veel spannender race verwachtten. De huidige peilingen van één week voor het referendum geven het ja-kamp een veel grotere marge.

Polling patterns in the run up to the 1995 Divorce Referendum #marref pic.twitter.com/BcZxh3oZry

— Alan Kinsella (@electionlit) May 9, 2015

Bij het referendum over de afschaffing van de Senaat gaven twee peilingen kort voor de stemming het ja-kamp 37 tot 44%, nee 20-27% en ‘weet niet’ 29-42%. Uiteindelijk werd het voorstel verworpen met 51,7%. Ierse referendums zijn dus vaak spannender dan gedacht.

Een lastige factor is daarbij het inschatten van de opkomst. De steun voor de ja-campagne is het hoogste onder jongeren en in stedelijke gebieden. Dat zijn juist factoren die kunnen zorgen voor een lagere opkomst in dat kamp. Als alle conservatieve, oudere plattelanders wél gaan stemmen, dan het zo maar spannend worden. Daarom doet het ja-kamp er momenteel alles aan om de voorstemmers te mobiliseren; als ze dat lukt, dan wordt het voorstel op vrijdag waarschijnlijk aangenomen.

Technische noot: het ‘gemiddelde’ van peilingen wordt berekend op basis van dezelfde methode als in de Peilingwijzer wordt gebruikt. Er wordt echter geen rekening gehouden met ‘huiseffecten’ door het geringe aantal peilingen (14 in totaal). Merk op dat de foutmarge voor de schattingen inclusief ‘don’t know’s’ veel groter is in bovenstaande figuur (blauwe gebied), omdat de peilingen hier geen eenduidig beeld geven.