Rolmodel Europa: vrouwen in het Europees parlement

Dit is een bewerkte versie van een eerdere bijdrage op Atria Ontmoet. 

Vanaf vandaag stemmen alle Europese lidstaten voor een nieuw Europees Parlement. Vrouwen zijn structureel ondervertegenwoordigd in de nationale parlementen van Europese lidstaten. Alhoewel de verschillen tussen lidstaten groot zijn – 45% in Zweden en 8.8% in Hongarije – is gemiddeld slechts 27% van de parlementariërs in Europa vrouw.

Gelijke vertegenwoordiging van mannen vrouwen is meer dan een kwestie van sociale rechtvaardigheid. Verschillende onderzoeken naar de vertegenwoordiging van groepen zoals vrouwen, etnische minderheden en LBGTQ (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer) bevestigen dat diversiteit een positief effect heeft op: het functioneren van de democratie, sociale cohesie, politiek vertrouwen en de acceptatie van verkiezingsuitslagen, verandering van heersende normen en stereotypen. Bovendien laat een evenwichtig samengesteld parlement zien dat politiek een gedeelde verantwoordelijkheid is en levert het de samenleving nieuwe rolmodellen. Rolmodellen inspireren op hun beurt weer nieuw politiek talent dat niet tot de dominante meerderheid – autochtone hoogopgeleide heteroseksuele mannen – behoort.

Voortrekker Europa

Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde maandag dat het huidige aandeel vrouwen in het Europees parlement 36% bedraagt. Dit is aanzienlijk hoger dan het Europese gemiddelde. Van de 26 Nederlandse leden is 46% een vrouw; aanzienlijk hoger dan het percentage in de Tweede Kamer (39%). Ook al zijn de verschillen tussen landen groot —  Finland heeft met 62 procent het meeste vrouwen in het Europees parlement, terwijl Luxemburg met 17 procent onderaan staat – heeft Europa hierin duidelijk een voortrekkersrol.

Het Europees parlement is zich bewust van deze positie en stelt dat de komende verkiezingen worden gevolgd door de benoeming van de volgende Europese Commissie en de nominaties voor de Europese ‘top jobs’: ‘[this] is a chance to move toward parity-based democracy at the EU level and for the EU to be a role model in this area.’

Hervormingen

De Parlementaire Vergadering van de Raad van Europe (PACE) moedigt lidstaten aan de nationale politiek toegankelijker te maken voor vrouwen door reeks hervormingen. Genoemd worden het kiessysteem, voorkeursbeleid en gender trainingen  voor politieke partijen. Dit zijn vooruitstrevende en passende resoluties.

Het is bekend dat een kiessysteem met evenredige vertegenwoordiging meer open staat voor vrouwen dan andere kiessystemen, zoals een districten stelsel. Een inmiddels veel gebruikte vorm van voorkeursbeleid zijn bindende quota. Zulke quota zijn ingevoerd in onder meer België, Spanje, Frankrijk, Polen en Griekenland. De invoering van gender quota hebben geleid tot een snelle toename van vrouwen in sommige, maar niet alle landen. De effectiviteit van quota hangt samen met het kiessysteem en de combinatie van andere maatregelen, zoals bijvoorbeeld regelgeving omtrent de positie op de lijst. Als de meerderheid van de vrouwelijke kandidaten op een onverkiesbare plek staan, heeft een quotum geen effect.

Politieke partijen zijn de belangrijkste poortwachters voor meer diversiteit. De eerder genoemde trainingen zijn belangrijk, maar ook vrouwennetwerken en organisaties binnen en buiten partijen – zoals de European Women’s Lobby – zijn onmisbaar voor het agenderen van gender ongelijkheid en het nomineren van en lobbyen voor vrouwelijke kandidaten.  Ten slotte is het opstellen van lijstjes met potentiele kandidaten, zoals de Amerikaanse EMILY’s list, zeker niet overbodig. Het maakt vrouwen zichtbaar en het is een eenvoudig middel om partijen te wijzen op alternatieve kandidaten. Ook is het een mooi antwoord op de veel gehoorde reactie: ‘ze zijn er gewoon niet.’

Stem voor gendergelijkheid

Diversiteit op basis van (lichamelijke) karakter eigenschappen is één stap;  het aanpakken van gender vraagstukken is een andere. Meer vrouwen in het parlement is geen garantie voor meer aandacht voor vrouwenbelangen. De kans is groter dat een feministische man een gendervraagstuk oppakt, dan een conservatieve vrouw.

Er is op het gebied van gendergelijkheid in Europa veel bereikt, maar er is ook nog veel te doen. Vertrekkend PvdA Europarlementariër Emine Bozkurt was gedurende 10 jaar lid van de Women’s Rights and Gender Equality Committee. Op de bijeenkomst ‘Make Europe Better for Women!’ georganiseerd door het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis Atria op 13 mei liet Bozkurt een aantal dringende onderwerpen de revue passeren: het recht op abortus, armoede onder oudere vrouwen en het salarisverschil van 16% tussen mannen en vrouwen. Het agenderen van deze onderwerpen is een gedeelde verantwoordelijkheid van zowel mannelijke als vrouwelijke Europarlementariërs. Kortom: stem voor gendergelijkheid in Europa én stem tot de verhouding 50-50 is dan ook meteen op een vrouw.