Scorebordjournalistiek

Scorebordjournalistiek. Het is een prachtige term die de afgelopen weken een aantal keer gevallen is en opvallend genoeg ging het daarbij vaak niet over voetbal of een andere sport, maar over politiek – bijvoorbeeld de journalistieke evaluatie van het optreden van SP-leider Roemer tijdens de Algemene Beschouwingen. Ook het verwijt dat politieke verslaggeving steeds meer op sportverslaggeving is gaan lijken, zoals deze uit de mond van Max van Weezel werd opgetekend, valt binnen het verwijt aan de Nederlandse politieke journalisten dat het steeds meer en vaker gaat over de vraag ‘wie wint en wie verliest’ en dat dit ten koste gaat van de politieke inhoud.

Co Adriaanse

Toenmalig coach van AZ Co Adriaanse gebruikte als eerste deze uitdrukking in 2003 om zijn ongenoegen met de Nederlandse voetbaljournalisten aan te geven. Zij keken slechts naar de uitslag van de wedstrijd en niet naar het vertoonde spel en maakten zich er op die manier makkelijk vanaf. Al in 2007 werd de term door toenmalig GroenLinks-leider Femke Halsema gebruikt als kritiek op de manier waarop EénVandaag een debat tussen VVD-leider Rutte en Roemer van commentaar had voorzien. En sindsdien zien we term bij tijd en wijle opduiken – meestal gebruikt door politici die zich kritisch tonen over journalisten, of door journalisten zelf in een poging tot reflectie.

Horse race framing

In de politieke communicatie wordt berichtgeving die zich richt op de vraag wie wint en wie verliest ook wel ‘horse race framing’ genoemd. Dit type nieuws richt zich allereerst op de vraag wie het goed doet in de peilingen (wij schreven daar wel eens eerder over, hier bijvoorbeeld), maar ook op de evaluatie die journalisten – of andere bronnen – maken van het optreden van politici. Prinsjesdag is een moment waarop dit veelvuldig en expliciet gebeurt: zo presenteerden diverse kranten en nieuwssites (hier) allerlei rapportcijfers en beoordelingen van politici, vaak gebaseerd op uitermate onduidelijke criteria. Het verwijt dat hier gemaakt kan worden is dat het politiek reduceert tot een wedstrijdje en dat dit type berichtgeving ten koste van de inhoud gaat.

Terechte kritiek

Nu wordt politiek journalisten wel meer verweten. Bijvoorbeeld dat ze teveel op conflict gericht zijn, te negatief zijn of teveel met personen en poppetjes bezig zijn. Veel van die verwijten zijn maar gedeeltelijk waar, of kunnen in ieder geval genuanceerd worden. Maar we kunnen wel zien dat de berichtgeving dat gebruik maakt van het ‘horse race’ frame sterk is toegenomen in de afgelopen jaren (zie dit boek voor een overzicht). En de vraag is of tamelijk willekeurige rapportcijfers voor bewindspersonen nu echt zoveel toevoegen aan informatieve en inhoudelijke berichtgeving.

Waarom gebeurt het dan toch? Omdat het spannend is. Of zoals Max van Weezel zegt in een vergelijking tussen ‘gewone’ politieke verslaggeving en stukken op de Correspondent: “Ik vind De Correspondent vaak te abstract en niet spannend. Mijn adrenaline gaat er niet van stromen. Dat heb ik met de klassieke Haagse journalistiek wel altijd gehad. Gaat Diederik Samsom eraan? Ik vind dat spannend, mensen als Wijnberg en Luyendijk vinden dat primitief.” En wetenschappelijk onderzoek toont aan dat hij niet de enige is die dat vindt – een groot deel van het nieuwspubliek is het met hem eens. In de woorden van politicoloog Shanto Iyengar en collega’s: ‘The horse race sells’ (paywall).