Vorige week was er een boeiend debat op Twitter over de Deense verkiezingen. Zeker een dozijn wetenschappers mengden zich in dat genuanceerde, feitelijke debat, gebaseerd op verscheidene wetenschappelijke studies. En in nieuwsmedia? Veel fake experts. Met een heel ander verhaal.
“Hoe je radicaal-rechtse partijen klein krijgt.” Afgelopen zaterdag sloeg ik het opiniekatern van NRC Handelsblad open en zag een column met die kop. Zelf zou ik na vijftien jaar wetenschappelijk onderzoek op dat terrein het antwoord op die – overigens volstrekt partijdige – vraag niet goed weten. Gelukkig was daar de column van Maarten Boudry. Hij werkt aan de Universiteit Gent. Een expert.
Boudry begint zijn column in eigen land, waarin hij ongetwijfeld bij uitstek expert is. Hij legt uit dat “de belangrijkste reden” voor de “zwarte zondagen” waarop Vlaams Belang (VB) zegeviert is: “zij die er hun grootste afschuw over uitspreken” en een cordon sanitaire rondom de partij hebben gelegd. Immers, de zeges van die anti-immigratiepartij zijn veroorzaakt door het cordon, aldus Boudry.
Heel interessant. Zelf heb ik daar in die vijftien jaar onderzoek nooit empirisch bewijs voor gevonden. Wel heb ik, net als mijn collega Teun Pauwels, bewijs gevonden voor het omgekeerde effect. Althans, in combinatie met het overnemen van haar thema’s verloor VB juist kiezers vanwege het cordon – net als andere anti-immigratiepartijen en communisten in vijftien landen in afgelopen decennia. Zie mijn boek.
Boudry ziet het anders: het cordon gaf de “anti-establishmentpartij” een “slachtofferrol (..) De kiezer die zijn middelvinger wilde opsteken in het stemhokje wist sindsdien welk bolletje hij moest kleuren.” Ook hiervoor ken ik geen bewijs. Daarentegen is er wel bewijs dat VB-stemmen net zo vaak ideologisch gemotiveerd zijn als stemmen op andere partijen. Hoezo “middelvinger”?
***
Vrolijk vervolgt Boudry: “Als je een rechts-radicale partij klein wilt krijgen moet je zelf een sterk verhaal ontwikkelen over de thema’s die zij electoraal uitbuit.” Boudry spreekt zichzelf hier tegen: immers, hierboven had hij het over “anti-establishment”-stemmen en des kiezers “middelvinger” – niet over inhoudelijke thema’s. Daarnaast is het voorbeeld dat hij hierbij geeft ongelukkig gekozen.
Dat voorbeeld is namelijk de Deense sociaaldemocratische partij. Die “partij won glansrijk de verkiezingen en vermorzelde de rechts-populistische Volkspartij,” aldus Boudry. Maar ten eerste zou ik een verlies van 0,4 procentpunt niet gauw als glansrijke winst kwalificeren. Ten tweede was slechts 9% van de sociaaldemocratische stemmen afkomstig van de Volkspartij. Hoezo “vermorzelde”?
Als Boudry de moeite had genomen om even op Twitter te kijken, dan had hij een prachtig debat kunnen volgen tussen experts over precies dit punt. Zeker twaalf onderzoekers uit zeker vijf landen met expertise op dit gebied mengden zich in een genuanceerd debat op het scherp van de snede op basis van feiten en van verscheidene wetenschappelijke studies, met oog voor de Deense context.
Wellicht heeft Boudry die discussie net even gemist. Of hij echoot gewoon een narratief dat overal te lezen is, waarbij CNN en The Telegraph bijvoorbeeld in een kop een verband legden tussen de “verkiezingszege” van de sociaaldemocraten en hun “anti-immigratiehouding.”
Niet getreurd, ik blader gewoon door in NRC. En zowaar wordt nog een expert opgevoerd. Een politicoloog zelfs.
***
Het is Kemal Rijken. Die schrijft: “Vanaf eind jaren negentig trokken sociaal-democratische kiezers naar de (..) Volkspartij (DF).” Belangrijk om te vermelden is dat hij het hier heeft over een kleine minderheid van DF-stemmers. Want die komen voor zover bekend meestal niet van links. Het nieuwe migratieplan, vervolgt Rijken, liet “veel sociaal-democratische kiezers terugkeren op het oude nest.”
Maar ten eerste kwam als gezegd maar 9% van die kiezers van DF. Ten tweede is onbekend of dit kiezers zijn die eerder op sociaaldemocraten stemden – en zo ja, waarom ze terugkeerden. Ten derde stond tegenover die toestroom van DF-kiezers een vlucht van kiezers naar andere linkse partijen. Ten vierde helpt, in het algemeen, aandacht voor immigratiethema’s de sociaaldemocraten nou juist niet.
Niettemin stelt Rijken: “Willen de Nederlandse sociaal-democraten hun oorspronkelijke aanhang terugwinnen, dan moeten zij (..) migratie aanpakken.” Wie is die oorspronkelijke aanhang dan? En zoals boven gesteld is dit maar één kant van het verhaal: tegelijkertijd zouden er kiezers switchen naar GroenLinks of D66. En aandacht voor immigratie leidt af van thema’s die de PvdA veel beter liggen.
Een empirische studie van Tarik Abou-Chadi (Universiteit Zürich) en Markus Wagner (Universiteit Wenen) schetst dat migratiedilemma wellicht het best. Hun conclusie, op basis van 22 landen sinds 1975, is dat sociaaldemocraten het gemiddeld juist niet beter doen als ze zich tegen immigratie keren. Nu gaat het hier maar om één studie, maar het is raar om zomaar het tegenovergestelde te beweren (zie ook deze aflevering van de Stuk Rood Vlees podcast).
***
Rijken ziet ook verschillen tussen landen over het hoofd. In Denemarken heeft het linkse blok goede kans om het grootste te worden. Een strategie die vrij neutraal uitwerkt voor sociaal-democraten en positief voor andere linkse partijen levert dan wellicht een sociaal-democratische premier op. In Nederland daarentegen is zo’n scenario onwaarschijnlijk en ligt die strategie dus niet voor de hand.
Had men bij NRC even op Twitter gekeken, of een electoraal onderzoeker gebeld, dan had men gezien dat de discussie inmiddels al veel verder was gekomen dan de feitenvrije overpeinzingen van Boudry en Rijken. En dan had men bovendien zo een twaalftal wetenschappers kunnen vinden met daadwerkelijke expertise op dit gebied. En had men wellicht twee stukken kunnen plaatsen van experts.
En geen stukken van fake experts.
“Belangrijk om te vermelden is dat hij het hier heeft over een kleine minderheid van DF-stemmers. Want die komen voor zover bekend meestal niet van links.”
Als u even op twitter kijkt kunt u het percentage noemen. Dit is 1 uit 5 en 4.2% van alle keizers. 2.3% is teruggekeerd. Ik zou dit wel significant durven noemen.
https://twitter.com/r_daniel_j/status/1136904637423001600?s=19
Beste Daniel Kok – bedankt voor de reactie maar volgens verwar je hier een paar zaken.
Immers, in mijn stuk staat er nog een zin voor het stuk dat je citeert. Het volledige citaat luidt: “Vanaf eind jaren negentig trokken sociaal-democratische kiezers naar de (..) Volkspartij (DF).” Belangrijk om te vermelden is dat hij het hier heeft over een kleine minderheid van DF-stemmers. Want die komen voor zover bekend meestal niet van links.”
De cijfers op twitter waarnaar je verwijst gaan toch geen van alle over de trek van sociaaldemocraten naar de Volkspartij “vanaf eind jaren negentig”?
Excuus. Ik las het idd verkeerd. De 20% ging over trek van liberalen (en dus niet SD) naar DF in 2015.
Heb jij wellicht cijfers over de trek in de jaren 90 (en eventueel in 2015) van SD naar DF? Neem aan van wel omdat je het hebt over een kleine minderheid.
PS Is het trouwens mogelijk om een notificatie te krijgen als er een antwoord wordt geplaatst? 🙂
Helder geschreven, met interesse gelezen.
Vriendelijke groet,
Interessant stuk!
Meer een vraag ter verduidelijking, waarom wordt er bij die kiezersstromen vaak alleen het percentage gegeven en niet ook het absolute aantal stemmen? Bij het vergelijken van de in- en uitstroom van kiezers tussen verschillende partijen lijkt me het namelijk gemakkelijker om naar die absolute getallen (of schattingen daarvan) te kijken (bijv. de 9% in de tekst is wat lastig te interpreteren)
Interessant stuk!
Meer een vraag ter verduidelijking, waarom wordt er bij die kiezersstromen vaak alleen het percentage gegeven en niet ook het absolute aantal stemmen? Bij het vergelijken van de in- en uitstroom van kiezers tussen verschillende partijen lijkt me het namelijk gemakkelijker om naar die absolute getallen – of schattingen daarvan – te kijken (bijv. de 9% in de tekst is wat lastig te interpreteren omdat ik niet kan inschatten hoeveel kiezers het betreft, idem bij andere partijen)
Bedankt hiervoor. Gemakshalve wordt door het soort commentatoren dat u beschrijft even vergeten dat het de sociaaldemocraten in bijvoorbeeld Spanje en Portugal momenteel juist voor de wind gaat ondanks het feit dat hun omarming van inclusiviteit en universalisme. Of hé, waarom leiden ze hun betoog niet tot haar logische eindpunt en roepen ze niet dat de centrumlinkse partijen van Europa zich moeten modelleren naar hun Roemeense zusterpartij, die al jaren aan de macht is met een autoritaire, nationalistische, anti-immigratie en anti-LHBT agenda? Natuurlijk zou niemand zo’n suggestie serieus nemen. Het is bijna alsof de bedoeling van de politiek is om idealen te verwezenlijken en niet om zonder emotionele binding de juiste standpunten te verkondigen die zogenaamd het best verkopen.
Er wordt vaak gesproken over een rechtse strategie voor de sociaal-democraten in Europa. De toon van dat debat lijkt mij duidelijk racistisch. Het gaat immers om de vraag, of de sociaal-democraten hun ’traditionele aanhangers’ kunnen aanspreken, en daarmee wordt bedoeld de autochtone arbeidersklasse – white working class. De traditionele aanhang van de sociaal-democraten is al vanaf hun oprichting duidelijk, en de oprichting zelf was eind 19e eeuw, begin 20e eeuw. In elk geval waren die partijen al vóór de massa-immigratie, aan een autochtone groep kiezers gekoppeld. Dat viel toen niet op, in landen waar de bevolking overwegend autochtoon was, zoals het Nederland van de jaren ’50. De sociaal-democratische partijen in Europa waren white people’s parties zoals iedereen op oude foto’s van hun bijeenkomsten kan zien.
De rechtse strategie die nu vaak bepleit wordt, houdt in de sociaal democraten de strijd aangaan met de ‘populisten’, om de stemmen van deze autochtone kiezers. Per definitie tellen de belangen van de allochtonen niet mee, als partijen zich uitsluitend richten op het werven van autochtone stemmen. Dat wordt natuurlijk veel erger, als de autochtonen groepsgewijs vijandig staan tegen de allochtonen, en dat is natuurlijk vaak het geval. Dan wordt het feitelijk een strijd tussen autochtone partijen, over wie de autochtonen het beste verdedigt tegen de allochtonen en migranten.
De etnische (en dus ook ethische) aspecten van deze kwestie, komen in het stuk van Joost van Spanje niet aan de orde.
Joost van Spanje wekt hier de indruk dat de kwaliteit van argumenten afhangt van de functie van de schrijver, dan wel de discipline die hij vertegenwoordigt. Dat lijkt mij teveel eer voor de eigenwaan. Als hij al gelijk zou hebben tegenover Boudry, zou dat af moeten hangen van de kracht van de argumentatie. Een beroep op de expertstatus is daarbij een teken van zwakte.
Uw vrije interpretatie van de redenering van de heer Boudry bevat een aantal fouten die uw punt – en dat van Boudry – helaas niet ten goede komen.
Allereerst stelt Boudry niet dat ‘zij die er hun grootste afschuw over uitspreken en een cordon sanitaire rondom de partij hebben gelegd’, de belangrijkste reden vormen voor de electorale zeges van Vlaams Belang. ‘De zeges van de anti-immigratiepartij’ zijn volgens Boudry helemaal niet ‘veroorzaakt door het cordon’, zoals u hem middels foutieve parafrasering in de mond legt. Wat hij wél zegt, zo ontwaart de oplettende lezer, is dat de slachtofferrol die VB kon innemen dankzij de ‘intellectuele schutskring rond alles wat met het Vlaams Blok te maken had’ hen electoraal ten goede kwam. Want de ‘samenzwering van de elite’ ging verder dan alleen een cordon, maar betrof, zo schrijft Boudry, een ‘intellectuele schutskring rond alles wat met het Vlaams Blok te maken had.’ U als politicoloog moet per slot van rekening erkennen dat een van de hoofdkenmerken van het populisme de vermeende tegenstelling tussen ‘het volk’ en ‘de elite’ is.
Vervolgens denkt u de argumenten van Boudry te kunnen weerleggen door te stellen dat ‘in combinatie met het overnemen van haar thema’s’ VB juist kiezers verloor vanwege het cordon. Het is de hier van u geciteerde bijzin die essentieel is. Immers, het centrale punt van Boudry is nu juist: ‘Als je een rechts-radicale partij klein wil krijgen, moet je zelf een sterk verhaal ontwikkelen over de thema’s die zij electoraal uitbuit.’ Met andere woorden, het overnemen van haar thema’s. Het verlaten van het migratiespeelveld door de andere partijen werkte dus electoraal succes van VB in de hand.
Vervolgens werpt u tegen ‘dat VB-stemmen net zo vaak ideologisch gemotiveerd zijn als stemmen op andere partijen’. In de eerste plaats wordt dit door Boudry nergens ontkend. In de tweede plaats is dit wederom een argument voor zijn methode om radicaal-rechtse partijen klein te krijgen. Als ideologische motivatie belangrijk is, dan zouden de partijen die de immigratiethema’s niet krampachtig omzeilen – zoals met het cordon wel gebeurde – maar een sterk eigen verhaal formuleren, juist succesvol uit de electorale vijver van het VB moeten vissen – waarvan akte.
Interessant stuk, maar u mist het punt van Boudry volledig:
https://maartenboudry.blogspot.com/2019/06/waarom-joost-van-spanje-fake-experts.html