In deze aflevering duiken we in de wereld van het complotdenken met socioloog Jaron Harambam. Jaron is als Marie Curie postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Institute for Media Studies aan de KU Leuven. We spreken over wat een complottheorie precies is, wie zich aangetrokken voelen tot complottheorieën en vooral waarom, de grote verschillen tussen complottheorieën en met name over de politisering van de Waarheid.
Volg Jaron op Twitter: @HarambamJaron.
Achtergronden bij deze aflevering:
- De/politisering van de Waarheid
- Jarons proefschrift: “The Truth Is Out There”: Conspiracy culture in an age of epistemic instability
- Why we should not treat all conspiracy theories the same
Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS
Muziek: ‘Pollution‘ door Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0)
Hoe denken jullie over de complot theorie dat Donald Trump een Russische agent is?
Publieke fora kunnen zeker een bijdrage leveren aan een brede volwassen discussie en het uit de wereld helpen van complottheorieën.
Maar dan moet dit wel begeleid worden en door een gemeenschappelijke feitenbasis worden ondersteund. Dit zou de eerste fase van discussie moeten zijn.
Debat en discussie tot dusver op alle niveaus, zijn vooral argumentaties in verschillende toonaarden van het eigen gelijk, feitelijk, emotioneel en vanuit eigen belang gedreven.
Zolang debat en discussie vooral worden toegepast en gezien worden als retorisch machtsmiddel van machthebbers, op alle niveaus, en niet een waarachtige uitwisseling van ideeën en interpretaties vanuit de feiten, waarnaar geluisterd wordt, zullen complottheorieën blijven bestaan.
Overigens: deze hebben altijd al bestaan onder mensen, omdat mensen en instituties altijd al manipulatief waren.
Daarom hebben mensen zonder macht behoefte aan betrouwbaarheid van en vertrouwen in machtshebbers en media. Zodra dit ontbreekt ontstaan complottheorieën. De toegenomen onbetrouwbaarheid, de laatste 20 jaar, van politieke-, financiële-, economische-, maatschappelijke en communicatie machtsfiguren en machtsorganisaties, hebben ons parallelle werelden gebracht. De machthebbers en de -machtsfiguren, die hun verantwoordelijkheid verkwanselen zijn het probleem. En onnozele mensen die zich door deze mensen laten verleiden en manipuleren. Ons huidige maatschappelijke bestel is daardoor ernstig in verval geraakt.
Een nieuw bestel dat uitgaat van maatschappelijke waarden en coöperatieve participatie en verantwoordelijkheid daarvoor, is de uitweg uit deze impasse.
Welke politieke beweging zet dit in gang?
Het zou aardig zijn om eens te kijken naar de coevolutie van complottheorien tussen online en in de geesten van de gebruikers van social media. Ik heb het idee dat emoties die cognitieve dissonantie onderdrukken worden opgewekt door bubbels en rabbit holes, en eigenlijk door de algoritmen er achter (hun eigenaren leven van die emoties). Vervolgens ontstaat er een soort sociale psychose : zowel in de cloud als in de daarmee verbonden menselijke geesten. Je hebt misschien algoritmen nodig die nabootsen wat ook gebeurt in de gezonde menselijke geesten: dwarsverbindingen leggen zodat mensen zich bewust blijven van cognitieve dissonantie.