Stealth Democracy

Deze maand werd in Oostenrijk de Anschluss herdacht, de annexatie door nazi-Duitsland 75 jaar geleden. Voor krant Der Standard was het reden de nazisympathieën van de huidige Oostenrijkse bevolking te peilen. De conclusies werden door Nederlandse media overgenomen, soms met priemende vinger naar de Oostenrijkers. Maar liefst 42% van de kiezers zou hebben gezegd dat niet àlles slecht was onder Hitler. Alsof dat nog niet genoeg was, wilden ook nog eens heel veel Oostenrijkers een sterke man aan de macht hebben, vooral ouderen.

Voordat we wijzen naar de Oostenrijkers, is het aardig ze eens met onszelf te vergelijken. Uit de European Values Survey van 2008/2009 (ten tijde van wat toen vooral nog een bankencrisis was) blijkt dat Nederlanders een aanzienlijk sterkere voorkeur hebben voor een sterk leider aan het roer dan Oostenrijkers (40% vs. 23%), hoewel we een nagenoeg even sterke voorkeur hebben voor democratie (91% vs. 92%).

Belangrijker nog: er is niets anti-democratisch aan een voorkeur voor een sterk leider. John Hibbing en Elizabeth Theiss-Morse zetten in Stealth Democracy uiteen dat veel kiezers enerzijds een sterke leider willen en anderzijds meer democratie. Dat is niet met elkaar in tegenspraak. In het democratiebeeld van Stealth Democracy willen de meeste burgers zich het liefste niet bemoeien met de politiek. Ze willen gewoon een sterk leider die doet wat ‘het’ volk wil. Tegelijkertijd willen ze veel democratische middelen – verkiezingen, referenda – om als het eens nodig is alsnog in te grijpen en leiders weg te sturen of te corrigeren. De democratische invloed van burgers is daarmee de meeste tijd onzichtbaar, maar kan snel en gericht worden ingezet: Stealth Democracy.

Het is een democratiebeeld dat het volk tegenover een politieke kaste zet. Het rust op het naïeve idee dat het volk het onderling eigenlijk wel over eens is wat de politiek zou moeten doen (false consensus), maar dat politici verdeeld zijn en juiste oplossingen in de weg staan.  Zowel de sterke leider als de democratische middelen zijn dan vooral gezamelijk een oplossing om die politieke kaste op te breken.

Vandaar dat de voorkeur voor sterk leider en meer burgerinvloed (Stealth Democracy) het sterkst is onder groepen die de politici wantrouwen, ook in Nederland. Maar dat maakt het op nog geen enkele manier anti-democratisch.