• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

België

Het raadsel van Wallonië: Waarom radicaal rechts niet van de grond komt in Franstalig België

door Léonie de Jonge 09/10/2020 11 Reacties

Na bijna vijfhonderd dagen onderhandelen heeft België eindelijk een nieuwe federale regering. Dankzij een recente aflevering van ‘Zondag met Lubach’ weten de meeste Nederlanders dat onze zuiderburen een bijzonder complex politiek systeem hebben. Maar voor comparatief politicologisch onderzoek is België een ideale casus. Ondanks vergelijkbare omstandigheden (een identiek kiesstelsel, gelijktijdige verkiezingen etc.) vindt men in één land twee compleet verschillende partijsystemen.

Van oudsher zijn radicaal rechts-populistische partijen succesvoller in Vlaanderen dan in Wallonië. Al in het begin van de jaren 1990 wist het Vlaams Belang (VB, toenmalig Vlaams Blok) een groot aantal kiezers te overtuigen en boekt sindsdien regelmatig verkiezingswinsten. Wallonië kent daarentegen (nog) geen succesvolle radicaal rechts-populistische beweging. Hoe komt dat?

In een recent verschenen wetenschappelijk artikel onderzoek ik deze vraag. Vanuit een puur theoretisch perspectief is het electoraal succes van rechts-populistische partijen een kwestie van vraag en aanbod. Enerzijds moet er een voedingsbodem zijn, oftewel: er moeten voldoende kiezers zijn die zich aangetrokken voelen door radicaal rechts-populistische partijen. Anderzijds moet er ook een geloofwaardige rechts-populistische partij zijn die deze vraag in stemmen kan vertalen.

De vraagzijde

Uit bestaand onderzoek blijkt dat er wel degelijk een voedingsbodem bestaat voor radicaal rechts in Wallonië. De Franstalige regio van België presteert op economisch vlak ondermaats, en de werkeloosheid is er hoger dan in het noordelijke gedeelte. Bovendien doet migratie er de gemoederen net zo hoog oplopen als in Vlaanderen. Uit kiezersonderzoek blijkt telkens weer dat er nauwelijks verschillen zijn tussen Vlamingen en Walen. De mythe van een rechts Vlaanderen en een links Wallonië kan dan ook definitief worden begraven. Kortom: het potentiële electoraat voor een radicaal-rechtse partij is minstens even groot in Vlaanderen dan in Wallonië. Dat deze partijfamilie minder succes kent in Wallonië dan in Vlaanderen kan met andere woorden niet simpelweg worden toegeschreven aan de houding van de kiezers.

De aanbodzijde

Aan de aanbodzijde zien we wel degelijk een verschil tussen Vlaanderen en Wallonië. Het succes van radicaal rechts in Vlaanderen kan deels worden verklaard door de organisatiekracht van het Vlaams Belang. Het VB was in eerste instantie een regionale Vlaams-nationalistische partij, die aan het einde van de jaren zeventig werd opgericht door twee afsplitsingen van de Volksunie, die weer voortkwam uit de Vlaamse Beweging – een verzamelterm voor het geheel organisaties en verenigingen die zich inzetten voor de emancipatie van het Vlaamse volk in België.

Het VB wist de bestaande netwerken van de extreemrechtse onderstroom binnen de Vlaamse Beweging te gebruiken om zowel haar discours te verspreiden als ook nieuwe leden en kiezers te werven. De partij kon voortbouwen op bestaande structuren binnen de Vlaamse Beweging. De sterke Vlaams-nationalistische subcultuur was dus een soort organisatorisch hulpmiddel voor het VB om een succesvolle partij tot leven te roepen.

Aan de zuidzijde van de taalgrens konden radicaal-rechtse partijen niet terugvallen op dergelijke netwerken. In Wallonië is het nationalisme een randverschijnsel. Daarnaast heeft de Waalse Beweging voornamelijk syndicale en linkse wortels, terwijl extreemrechtse organisaties in Franstalig België zich juist eerder aansluiten bij het Belgische nationalisme, wat wederom geen diepe wortels in de Waalse samenleving heeft. Radicaal-rechtse partijen in Wallonië kunnen daarom niet voortbouwen op bestaande netwerken en organisaties en moeten telkens weer volledig nieuwe partijstructuren opzetten. Hierdoor is het lastig voor radicaal rechts om in deze regio kiezers te mobiliseren en gekwalificeerde politici te werven.

Terwijl de vraag naar radicaal rechts relatief constant lijkt in heel België, is het aanbod van dergelijke partijen een stuk zwakker in Wallonië dan in Vlaanderen. Maar waarom is het aanbod hier zwakker? Hoe komt het dat radicaal-rechts populistische partijen hier geen voet aan de grond krijgen?

De politieke context: gevestigde partijen en media als poortwachters

In mijn onderzoek laat ik zien dat het verschil in eerste instantie te maken heeft met de houding van gevestigde politieke partijen en traditionele media: zij fungeren samen als poortwachters die bepalen welke thema’s en partijen aan bod komen, en hebben daardoor invloed op zowel vraag als op aanbod.

Het politieke ‘aanbod’ dat kiezers voorgeschoteld krijgen bepaald mede hun kiesgedrag. In Wallonië is de sociaaldemocratische Parti Socialiste (PS) nog steeds toonaangevend. Mede door de economische situatie in de regio zijn klassiek ‘linkse’ thema’s (zoals ongelijkheid en herverdeling) nog steeds belangrijk voor de Waalse kiezer. De PS speelt ook continu in op de traditionele economische links-rechts-breuklijn. Door haar cliëntelistische en lokaal sterk verankerde manier van politiek voeren is de PS erin geslaagd, haar maatschappelijke ‘zuil’ in stand te houden. Überhaupt is de ontzuiling in Wallonië minder ver gevorderd dan in Vlaanderen. De ontevreden en ontzuilde kiezers die in Vlaanderen de overstap naar het VB maakten, zijn in Wallonië bij de PS gebleven. De PS zorgt er dus voor, dat de vraag naar radicaal rechts als het ware opgeslorpt wordt.

In Vlaanderen (en overigens ook in vele andere landen in West-Europa) zijn sociaaldemocratische partijen steeds meer naar het midden opgeschoven. Door de convergentie tussen links en rechts, is de economische breuklijn vervaagt. Er ontstond ruimte voor een nieuwe sociaal-culturele breuklijn, waardoor het VB erin slaagde om andere thema’s (met name migratie en veiligheid) te politiseren. Terwijl de gevestigde politieke partijen in Wallonië consequent aandacht besteedden aan klassiek economische thema’s, kozen de traditionele partijen in Vlaanderen ervoor om radicaal-rechts-gerelateerde thema’s op de agenda te zetten, waar het VB van wist te profiteren. Kortom: de gevestigde politieke partijen in Wallonië (met name de PS) fungeerden als een soort “buffer” tegen de opkomst van radicaal rechts, terwijl de traditionele “zuilpartijen” in Vlaanderen als katalysator werkten.

Dit argument is ook van toepassing op de media. In Wallonië bestaat er sinds 2010 een formele overeenkomst onder journalisten om politici met naar verluidt ‘vrijheid berovende’ overtuigingen consequent buitenspel te zetten. Dit betekent niet dat er geen berichtgeving is over radicaal rechts in de Waalse media. Doel van deze mediastrategie is namelijk niet om dit soort bewegingen dood te zwijgen, maar om ze compleet droog te leggen – en dat vóór radicaal-rechtse partijen een voet aan de grond kunnen krijgen. Daardoor worden dergelijke partijen in Wallonië als het ware in de kiem gesmoord.

Ook in de Vlaamse media werd het VB aanvankelijk niet als een reguliere politieke partij benaderd. Het mediacordon werd echter nooit duidelijk geëxpliciteerd, en naarmate het VB meer invloed kreeg, werd de berichtgeving in de media steeds genuanceerder. Volgens een aantal journalisten die ik voor mijn onderzoek sprak, markeerde 2004 een officieel keerpunt. In dat jaar werd Vlaams Blok veroordeeld wegens racisme, waarna de partij werd omgedoopt tot Vlaams Belang. Dit was ook het jaar waarin de partij met 24 procent van de stemmen haar electoraal hoogtepunt bereikte. Voor de media was dit een signaal om de partij steeds meer als een ‘gewone’ speler te gaan behandelen.

Bestaat er een ‘antigif’ tegen radicaal rechts?

Hoewel Wallonië zeker niet immuun is voor radicaal rechts, is het onwaarschijnlijk dat een dergelijke politieke partij in deze regio zal doorbreken – in ieder geval zolang de gevestigde politieke partijen en de media radicaal rechts-populistische partijen consequent buiten spel blijven zetten. De timing lijkt overigens een sleutelrol te spelen in de effectiviteit van deze strategie: doordat gevestigde politieke partijen en de media een compleet waterdicht cordon rondom radicaal rechts hebben aangelegd, zijn er weinig mogelijkheden voor deze partijen om een voet aan de grond te krijgen. Naar mate radicaal rechts-populistische partijen meer invloed krijgen, wordt het lastiger om ze te isoleren.

Er is geen eenduidig handvest over hoe media en gevestigde politieke partijen zouden moeten omgaan met radicaal rechts. Maar mijn onderzoek toont wel aan dat het belangrijk is voor deze spelers om duidelijke afspraken te maken over waar de grenzen zijn. Als die er niet zijn, dan is het ook veel gemakkelijker om deze steeds weer te verschuiven.

Afbeelding: Bron

Filed Under: Democratie, Kiezers en publieke opinie, Media Tagged With: België, radicaal-rechts, wallonië

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 29 – Nabeschouwing Belgische verkiezingen met Sofie Marien

door Armen Hakhverdian 30/05/2019 0 Reacties

In België vonden tegelijk met de Europese verkiezingen ook federale verkiezingen plaats. Sofie Marien (KU Leuven) schuift aan om de verkiezingsuitslag bij onze zuiderburen verder te duiden. Sofie (_SofieMarien) is sinds kort verantwoordelijk voor de prognose van de uitslag voor de Vlaamse publieke omroep en vertelt hier meer over aan het begin van ons gesprek. We staan ook stil bij de grote verkiezingswinst van het Vlaams Belang, de verdere versplintering van het partijlandschap en de grote verschillen tussen Vlaanderen en Wallonië.

Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS

Muziek: ‘Pollution‘ by Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0)

Filed Under: Kiezers en publieke opinie Tagged With: België, stuk rood vlees podcast, verkiezingen, vlaams belang

Beïnvloeden media ook ambtenaren?

door Rens Vliegenthart 26/01/2015 1 Reactie

Over de politieke invloed van media wordt erg veel geschreven: hierbij gaat het met name om de effecten op burgers en kiezers, of politici. De vraag of media-inhoud ook een invloed heeft op ambtelijke beslissingen is nog niet vaak gesteld. In een recent artikel [paywall] gepubliceerd in Political Communication stelt Jeroen Joly precies die vraag centraal. Hij kijkt naar de invloed van mediaberichtgeving op de verdeling van het Belgische budget voor ontwikkelingshulp in de periode 1995-2008. Beslissingen over dit budget zijn grotendeels ambtelijke routine.

 

Bureaucratische responsiviteit

Joly vertrekt zijn theoretisch betoog vanuit de veelgebruikte stelling van het CNN effect: op het gebied van buitenlands beleid zouden beleidsmakers hun controle verloren aan de media. Het empirisch bewijs voor deze ontwikkeling is echter beperkt, zeker als het gaat om humanitaire interventies. Opvallend genoeg blijkt wel een effect wel gevonden te worden als naar het bedrag aan ontwikkelingshulp dat bepaalde landen ontvangen van de Verenigde Staten, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Canada: hoe vaker een ontwikkelingsland in de media van die landen genoemd wordt, hoe groter het bedrag dat in de volgende budgetronde aan het land wordt toebedeeld. Deze bevindingen zijn verrassend, omdat allocatie van dit budget een ambtelijke aangelegenheid is, die zich grotendeels buiten politici en publiek om afspeelt. Om dit effect te begrijpen stelt Joly de bureaucratische responsiviteitshypothese op: ambtenaren reageren op mediaberichtgeving (die als een benadering van publieke voorkeuren fungeert) om te voorkomen dat zij door de politiek gecorrigeerd worden.

De hypothese wordt getest in België. Hij kijkt naar de zichtbaarheid van deze landen op de voorpagina van de Standaard. Het aardige aan de studie is dat hij – in tegenstelling tot eerder werk – een splitsing maakt tussen verschillende manieren waarop het ontwikkelingsgeld verdeeld wordt: gedeeltelijk is dat inderdaad via een ambtelijke routine, voor een deel ligt er expliciete politieke besluitvorming aan ten grondslag. Verder controleert hij in de analyses voor andere mogelijke economische en politieke verklaringen waarom een bepaald land meer of minder geld ontvangt.

 

Invloed zichtbaarheid op ambtenaren is beperkt

De resultaten van de studie laten zien dat de totale toekenning van budget per land inderdaad wordt beïnvloed door de zichtbaarheid in de media. Maar: als er specifiek naar de hulp die ambtelijk wordt bepaald wordt gekeken, geldt dat alleen voor de periode voor 2001. Joly schrijft dit verschil toe aan een verandering in het systeem van toekenning, waarbij veranderingen veel meer incrementeel zijn en er gestreefd wordt naar consistentie.

De vraag of media invloed hebben op ambtenaren is niet éénduidig te beantwoorden: deze studie laat zien dat de aanwezigheid van media-invloed (zoals zo vaak) afhangt van veel factoren – in dit geval met name de vormgeving ambtelijke besluitvormingsprocessen.

Filed Under: EU en internationaal, Media, Regering en beleid Tagged With: België, bureaucratische responsiviteit, CNN effect, ontwikkelingshulp

Beïnvloeden media ook ambtenaren?

door Rens Vliegenthart 26/01/2015 1 Reactie

Over de politieke invloed van media wordt erg veel geschreven: hierbij gaat het met name om de effecten op burgers en kiezers, of politici. De vraag of media-inhoud ook een invloed heeft op ambtelijke beslissingen is nog niet vaak gesteld. In een recent artikel [paywall] gepubliceerd in Political Communication stelt Jeroen Joly precies die vraag centraal. Hij kijkt naar de invloed van mediaberichtgeving op de verdeling van het Belgische budget voor ontwikkelingshulp in de periode 1995-2008. Beslissingen over dit budget zijn grotendeels ambtelijke routine.

 

Bureaucratische responsiviteit

Joly vertrekt zijn theoretisch betoog vanuit de veelgebruikte stelling van het CNN effect: op het gebied van buitenlands beleid zouden beleidsmakers hun controle verloren aan de media. Het empirisch bewijs voor deze ontwikkeling is echter beperkt, zeker als het gaat om humanitaire interventies. Opvallend genoeg blijkt wel een effect wel gevonden te worden als naar het bedrag aan ontwikkelingshulp dat bepaalde landen ontvangen van de Verenigde Staten, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Canada: hoe vaker een ontwikkelingsland in de media van die landen genoemd wordt, hoe groter het bedrag dat in de volgende budgetronde aan het land wordt toebedeeld. Deze bevindingen zijn verrassend, omdat allocatie van dit budget een ambtelijke aangelegenheid is, die zich grotendeels buiten politici en publiek om afspeelt. Om dit effect te begrijpen stelt Joly de bureaucratische responsiviteitshypothese op: ambtenaren reageren op mediaberichtgeving (die als een benadering van publieke voorkeuren fungeert) om te voorkomen dat zij door de politiek gecorrigeerd worden.

De hypothese wordt getest in België. Hij kijkt naar de zichtbaarheid van deze landen op de voorpagina van de Standaard. Het aardige aan de studie is dat hij – in tegenstelling tot eerder werk – een splitsing maakt tussen verschillende manieren waarop het ontwikkelingsgeld verdeeld wordt: gedeeltelijk is dat inderdaad via een ambtelijke routine, voor een deel ligt er expliciete politieke besluitvorming aan ten grondslag. Verder controleert hij in de analyses voor andere mogelijke economische en politieke verklaringen waarom een bepaald land meer of minder geld ontvangt.

 

Invloed zichtbaarheid op ambtenaren is beperkt

De resultaten van de studie laten zien dat de totale toekenning van budget per land inderdaad wordt beïnvloed door de zichtbaarheid in de media. Maar: als er specifiek naar de hulp die ambtelijk wordt bepaald wordt gekeken, geldt dat alleen voor de periode voor 2001. Joly schrijft dit verschil toe aan een verandering in het systeem van toekenning, waarbij veranderingen veel meer incrementeel zijn en er gestreefd wordt naar consistentie.

De vraag of media invloed hebben op ambtenaren is niet éénduidig te beantwoorden: deze studie laat zien dat de aanwezigheid van media-invloed (zoals zo vaak) afhangt van veel factoren – in dit geval met name de vormgeving ambtelijke besluitvormingsprocessen.

Filed Under: EU en internationaal, Media, Regering en beleid Tagged With: België, bureaucratische responsiviteit, CNN effect, ontwikkelingshulp

Als de kat van huis is… Kamer zonder regering in België

door Tom Louwerse 08/11/2013 0 Reacties

De laatste regeringsformaties in België waren bijzonder moeilijk. Vanwege het complexe federale systeem waarin de belangen van Franstaligen en Vlamingen in evenwicht worden gehouden, deed men er in 2010-2011 maar liefst 541 dagen over om een nieuwe regering te vormen. Gedurende die tijd werd er niet (echt) geregeerd, maar het parlement ging natuurlijk wel door met zijn werkzaamheden. Welke gevolgen had dat voor parlementair (stem)gedrag van de Belgische partijen? Deze casus is niet alleen interessant voor de zuiderburen, maar biedt ook inzicht in de mate waarin coalitievorming invloed heeft op het parlementaire werk. [Read more…] about Als de kat van huis is… Kamer zonder regering in België

Filed Under: Politieke partijen, Regering en beleid Tagged With: België, parlement, regering, stemgedrag

  • Go to page 1
  • Go to page 2
  • Go to Next Page »

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Voorbij de usual suspects: waarom participeren burgers niet?

De participatie-elite en de participatieparadox

‘Minder, minder, minder’ invloed PVV in Tweede Kamer?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in