• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Bestuur

Lokale formaties tussen bestuurlijke complexiteit en politiek wantrouwen

door Simon Otjes, Joes de Natris 17/03/2022 0 Reacties

Gisteren waren er gemeenteraadsverkiezingen. Maar wat gebeurt er daarna met je stem? Als geen van de partijen een meerderheid haalt, dan zal er een coalitie gevormd moeten worden om uw gemeente te besturen. Dat is de black box van de politiek. Je stem verdwijnt erin, maar wat er uitkomt is zeer onvoorspelbaar. Alleen al hoe lang zo’n formatie duurt, is onvoorspelbaar.

Figuur 1: Coalitieformatie duur 2014 en 2018

In 2014 duurde de formatie gemiddeld 49 dagen. In 2018 was dit 64 dagen. Van 7 weken naar 9 weken. Wat zegt dat over de gemeentepolitiek? Is het lastiger om meerderheden te vinden in gemeenten? Zijn gemeenten lastiger te besturen? Komt dit omdat gemeenten veel op hun bord hebben gekregen of omdat er meer partijen aan tafel zitten? Wat bepaalt nu hoe lang die formaties duren? Samen met Maarten Allers keken wij hiernaar in een studie voor het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Informatie uitwisselen

Vanuit politicologisch opzicht zijn onderhandelingen een proces waarbij partijen informatie met elkaar uitwisselen over hun voorkeuren. Als we precies de voorkeuren van alle actoren zouden weten, dan wisten we meteen wat de ideale uitkomst is. Onderhandelen is aftasten. Als dat waar is, geldt: hoe meer onderhandelaars van elkaar weten, des te korter de formaties duren. Een gemeenteraad kan flink is worden opgeschud. Als alle zittende raadsleden zijn vertrokken dan zou een formatie langer moeten duren dan als iedereen blijft zitten. We bekijken dit aan de hand van de personele stabiliteit in de raad. In welke mate zitten voor en na de verkiezingen dezelfde gemeenteraadsleden in de raad?

Vertrouwen scheppen

Maar ook als we onderhandelaars meer zien als mensen en minder als computers, dan speelt waarschijnlijk personele stabiliteit een belangrijke rol: als je iemand kent, is de kans groter dat je die persoon vertrouwt. Hoe groter het vertrouwen, hoe makkelijker het is om afspraken te maken. Je maakt afspraken omdat je verwacht dat er gedurende de rit vraagstukken aankomen waar je het oneens over bent. Je wil er zeker van zijn dat er dan gebeurt wat je wilt, of dat er op z’n minst een compromis uitgevoerd zal worden. Echter, als het onderlinge vertrouwen hoog is, dan hoef je korter te praten: je weet dat de andere partij dan ook rekening zal houden met je voorkeuren. Een deel van formeren is ook team-building, vertrouwen bouwen.

Dat betekent dus ook dat het lastig formeren is als er een grote partij is die geen vertrouwen in de andere partijen heeft. We zien dat lokale partijen en landelijke populistische partijen die deelnemen aan gemeenteraadsverkiezingen vaak anti-elitaire retoriek hanteren in hun programma’s. Ze uiten hiermee hun wantrouwen in de lokale politiek. Het is dus niet onredelijk te verwachten dat naar mate deze partijen groter zijn, de formatie langer duurt. Eerder schreef één van ons over het anti-elitisme in lokale programma’s. We kijken nu naar het gemiddelde van de partijprogramma’s in de gemeenteraad.


Politieke Complexiteit

Een andere factor die formaties ook langer zal laten duren is de complexiteit. Als er drie even grote partijen zijn, zijn er vier meerderheidscolleges mogelijk (A+B, A+C, B+C en A+B+C). Als er 9 even grote partijen zijn, zijn er 511 coalities mogelijk waarvan er 256 een meerderheid hebben. Dan zijn er dus gewoon meer opties te verkennen. We meten dit als de versplintering van de gemeenteraad.

Bestuurlijke Complexiteit

Nu hebben we de formatie primair als een politiek proces benaderd: als een proces waarin politici informatie uitwisselen, vertrouwen opbouwen en opties verkennen. De formatie is afhankelijk van wie er aan tafel zit en niet van wat er op tafel ligt. Dat is alsof twee ouders die onderhandelen over de verdeling van een slagroomtaart er even snel uit zouden komen als twee ouders die onderhandelen welk kind ze uit de trojka gooien om de wolven op afstand te houden. Naast politieke complexiteit is er bestuurlijke complexiteit. Als er meer of ingewikkeldere onderwerpen op tafel liggen is het lastiger onderhandelen dan als het om minder of simpelere onderwerpen thema’s gaat. In een grotere gemeenten zijn er meer burgers en daarmee meer potentiële politieke kwesties dan in kleinere gemeenten.

Wat verklaart de duur van de formaties?

Om de verklarende kracht van de verschillende verklaringen te evalueren gebruiken we een regressie. We duiden in termen van het aantal dagen: de formatie duurde in 2014 gemiddeld 49 dagen en in 2018 gemiddeld 64 dagen. De kortste formatie was twintig dagen en de langste formatie was 113 dagen.

We kijken eerst naar personele samenstelling van de raad. Als we gaan van een raad waarvan de helft van de leden wisselt naar een raad waar van 62% van de leden wisselt, duurt de formatie twee dagen langer. Versplintering heeft een even grote verklarende kracht. Als we van een gemeenteraad gaan met gemiddeld aantal partijen (6) naar een raad met 7,5 partijen, duurt de formatie twee dagen langer. Als we van een gemeente met een gemiddeld inwonertal (met 45.000 inwoners) naar een gemeente gaan met 115.000 inwoners dan duurt de formatie bijna twee-en-een-halve dag langer. Van deze factoren is anti-elitisme de sterkste verklaring. Als we een van een gemeenten met gemiddelde anti-elitaire retoriek (gemiddeld 7 van de 10.000 woorden in de partij programma’s), naar een gemiddeld programma gaan waar 11 van de 10.000 woorden anti-elitair zijn, duurt de formatie meer dan drie dagen langer.

Bestuurlijke complexiteit en politiek wantrouwen

Al met al kunnen we ongeveer een kwart van de formatieduur zo verklaren. Het meest opvallende is dat zelfs als we controleren voor al deze factoren de formatie in 2014 twee weken korter is dan in 2018. Dat verschil kunnen we dus niet verklaren. Mogelijk speelt de grote van de bestuurlijke opgave in 2018 en belangrijke rol. Immers in de vorige periode werden taken op het gebied van het sociaal domein (jeugdzorg, ouderenzorg, werk en inkomen) overgedragen. We zien in elk geval dat gemeentegrootte, dat ook raakt aan deze bestuurlijke complexiteit, een rol speelt. Andere indicatoren die we gebruikten om naar bestuurlijke complexiteit te kijken (begrotingsruimte, grootte van het sociaal domein, samenwerking tussen gemeenten) hadden er echter geen invloed op.

Onderling vertrouwen lijkt een belangrijke factor te zijn. Partijen die met wantrouwen kiezers mobiliseren maken formeren en besturen lastiger. We meten dit nu op het partijenniveau waar, maar op het individuele niveau is dit mogelijk nog belangrijker. Dat zien we ook terug in het effect van de personele stabiliteit van de raad.

Politiek is mensenwerk merken collega’s die veel onderzoek doen naar lokale politiek vaak op. Dat zien we ook hier. Maar dat betekent niet dat we geen grip kunnen krijgen op wat die samenwerking tussen mensen bemoeilijkt of vergemakkelijkt.

Filed Under: Lokale politiek, Regering en beleid Tagged With: Bestuur, coalitieformatie, complexiteit, Formatie, formatieduur, lokale politiek

Twee honderd jaar gemeentelijke herindeling in 1 minuut

door Henk van der Kolk 02/02/2021 1 Reactie

KLIK OP DE AFBEELDING

Met openbare data en een beetje kennis van programmeren is het mogelijk op een leuke manier te laten zien hoe bestuurlijk Nederland in de afgelopen 200 jaar is veranderd. Uiteraard biedt die verandering voor degenen die zich een beetje hebben verdiept in het Nederlandse lokale bestuur geen nieuw inzicht, maar die inzichten waren toch wat verstopt in grafieken en tabellen. Bijgaande animatie toont een grootschalige gemeentelijke herindeling die vooral inzette na de Tweede Wereldoorlog. En dan laten de kaartjes nog niet eens zien dat de gemeenten door bevolkingsgroei veel meer inwoners kregen. Het Nederlands lokaal bestuur is mede daardoor in de afgelopen 80 jaar snel fundamenteel van karakter veranderd.

Details

Degenen die bereid zijn het plaatje een aantal keren af te spelen wijs ik graag op de aanleg van het Noordzeekanaal (1865-1876), van de diverse polders in de voormalige Zuiderzee (beginnend in 1932 en eindigend in 1970), en de aanleg van de diverse gebiedsuitbreidingen ten westen van Rotterdam (eind negentiende eeuw en dan weer na de Tweede Wereldoorlog). Ook nog kleinere details als het bij Nederland voegen van Elten en Tudderen en het weer teruggeven in 1963 zijn te zien.

Foutjes?

Het eerst verschijnen en dan weer tijdelijk verdwijnen (tijdens WOII) van de Afsluitdijk riep de vraag op of dit alleen een cartografische vergissing was of dat er meer achter zit (waarschijnlijk het eerste). En ook kleine eilandjes in de randmeren die er soms wel en soms niet zijn roepen vragen op. Ten slotte zijn de kaartjes tot in de jaren negentig wel, maar daarna niet meer voorzien van de rivieren. Dat valt niet direct op, maar omdat sommige gemeenten grondgebied hebben aan beide zijden van de IJssel zal iemand die een paar keer achter elkaar kijkt een vreemde verspringing zien halverwege de jaren negentig.

Bronnen De gegevens in de kaart en de grafiek zijn afkomstig uit twee openbare bronnen. DANS heeft een prachtige set historische kaartjes in DANS easy staan (gemaakt door O.W.A. Boonstra, zie Dr. O.W.A. Boonstra (2007) NLGis shapefiles. DANS. https://doi.org/10.17026/dans-xb9-t677). De hele set kun je niet in ene downloaden, maar iemand van DANS was zo aardig me daarbij achter de schermen te helpen. En het CBS heeft een set nieuwere kaartjes op de website staan (https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/nederland-regionaal/geografische-data/cbs-gebiedsindelingen).  De kaartjes verschillen wat van elkaar, vandaar die breuk in de jaren negentig. Het bewegende plaatje is in de Kerstvakantie van 2020 als bijproduct van een schrijfproject gemaakt in R (met onder meer de pakketten sf (voor het inlezen van de shapefiles), tidyverse (voor het bepalen van het aantal unieke gemeentenamen in een jaar en het maken van de grafiek), magic (voor het combineren van de plaatjes) en gganimate (voor het achter elkaar plaatsen van de plaatjes in een animatie). Ik heb met dezelfde data een Plotly gemaakt die ook met een schuifje controle geeft een bepaald jaar te kiezen. Maar dat is wellicht iets voor een andere keer.

Filed Under: Lokale politiek Tagged With: Bestuur, Gemeentelijke herindeling

Kliekvorming in het bestuur helpt populisme

door Matthijs Rooduijn 13/04/2013 0 Reacties

Een kleine club van oud-politici oefent een grote invloed uit op het openbaar bestuur in Nederland. Populisten keren zich daar terecht tegen. Vandaag in NRC handelsblad een opinieartikel hierover.
[Read more…] about Kliekvorming in het bestuur helpt populisme

Filed Under: Politieke partijen, Regering en beleid, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: Bestuur, Politieke partijen, Populisme

Pas op met tekentafeldenken

door Matthijs Rooduijn 03/04/2013 0 Reacties

Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) wil de bestaande twaalf provincies reduceren tot vijf zogenaamde landsdelen en het aantal gemeenten terugbrengen van 430 naar 100 tot 150. Gemeenten zouden dan minimaal 100.000 inwoners moeten hebben. Het kabinet hoopt zo een goedkoper en efficiënter bestuur te realiseren. Maar is deze opschaling een goed idee? Wat is wijsheid als het gaat om zaken als schaalvergroting en decentralisering? Een mogelijk antwoord komt van de Duitse jurist en filosoof Johannes Althusius (1557-1638).

[Read more…] about Pas op met tekentafeldenken

Filed Under: Regering en beleid Tagged With: Althusius, Bestuur, Gemeentelijke herindeling, Plasterk, Schaalvergroting

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

Moslims, christenen, en “uitzonderlijke hoge intolerantie voor LGBT”

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 33 – Inburgeringsbeleid en burgerschap, met Tamar de Waal

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in