Politicologie en actualiteit

journalistiek

Media zorgen voor een negatiever beeld van de economie dan de werkelijkheid rechtvaardigt

door Alyt Damstra 0 Reacties

Uit onderzoek blijkt keer op keer dat economisch nieuws invloed heeft op publieke opinie. Zo leidt negatief economisch nieuws tot minder consumentenvertrouwen, ongeacht hoe goed of slecht de economie het in werkelijkheid doet (Blood & Phillips, 1995; Hollanders & Vliegenthart, 2011). Studies waarin ook positieve berichtgeving wordt meegenomen tonen een asymmetrisch beeld: negatief economisch nieuws maakt mensen pessimistischer, maar positief economisch nieuws leidt niet per se tot meer economisch optimisme (Soroka, 2006). Deze economische percepties kunnen op hun beurt van doorslaggevend belang zijn voor de politieke keuzes van mensen. Heeft men het idee dat het economisch beter gaat, dan steunt men bijvoorbeeld vaker de regering (Soroka, 2014).

Economisch nieuws is dus belangrijk, maar hoe objectief is die berichtgeving eigenlijk? Eerder onderzoek suggereert dat er sprake is van een negativity bias: Er is veel meer economisch nieuws wanneer het slecht gaat, én economisch nieuws is vaak buitenproportioneel negatief (Soroka, 2012; Van Dalen et al., 2015).

In een recent verschenen studie in Communication Research onderzoeken Mark Boukes en ik de manier waarop de economie en de berichtgeving daarover met elkaar samenhangen en welke gevolgen dit vervolgens heeft voor de publieke opinie. We analyseren al het economisch nieuws (127.120 artikelen) in de zeven meest gelezen Nederlandse kranten van 2002 tot 2015.

Economische journalistiek

Figuur 1 laat zien hoe economische trends (voor meer info over de CLI meting, zie hier) samenhangen met de hoeveelheid economisch nieuws per maand. Het mag duidelijk zijn dat de relatie sterk negatief is: hoe beter het economisch gaat, hoe minder er door journalisten over de economie wordt geschreven (kijk bijvoorbeeld naar het economisch voorspoedige jaar 2006). Een kwakkelende economie daarentegen wordt uitvoerig belicht: in periodes van economische neergang verschijnen er veel meer (negatieve) artikelen per maand. De aandachtspiek tijdens crisisjaar 2008 is daar een extreem voorbeeld van.

Figuur 1. Economische trends en de hoeveelheid economisch nieuws

Hoewel het ergens logisch voelt dat journalisten vooral oog hebben voor negatieve ontwikkelingen –  ze hebben immers een watchdog-functie – staat deze manier van berichtgeven op gespannen voet met andere functies zoals het correct informeren van burgers (Strömbäck, 2005). Dit is des te relevanter omdat het publiek op haar beurt veel gevoeliger blijkt te reageren op negatief economisch nieuws dan op positieve berichtgeving.

Figuur 2 laat zien hoe de economische verwachtingen van mensen en de negatieve toon in economisch nieuws zich door de jaren heen ontwikkelen. De verwachtingen van mensen zijn het meest pessimistisch na de uitbraak van de financiële crisis (2008) en de Eurocrisis (2011). De toon van het nieuws, dat vanaf 2008 in hoeveelheid is toegenomen, is dan ook het meest negatief.

Figuur 2. Publieke opinie en negatief economisch nieuws

In ons artikel onderwerpen we deze tijdreeksen aan tal van analyses. Hieruit blijkt dat slecht economisch nieuws leidt tot meer pessimistische verwachtingen voor de economische toekomst. Daarentegen vinden we geen effect van goed nieuws op de verwachtingen van mensen. Met andere woorden, economisch nieuws dat een positieve boodschap brengt maakt mensen niet optimistischer. Deze asymmetrie in nieuwseffecten bestaat onafhankelijk van hoe goed of hoe slecht het met de echte economie gaat. Tel daarbij op dat een toename in de hoeveelheid economisch nieuws – dus nog los van de inhoud van de berichtgeving – mensen al pessimistischer maakt, en je realiseert je dat economische journalisten potentieel een zeer grote impact op de publieke opinie hebben.

Het is goed te benadrukken dat het hier specifiek gaat om de impact van nieuws op de verwachtingen van mensen voor de toekomst. Wanneer we dezelfde analyses loslaten op de evaluaties van mensen over het economisch verleden zien we dat het nieuws een veel minder belangrijke rol speelt. Toch is het belangrijk te benadrukken dat het juist de economische verwachtingen van mensen zijn die een grote voorspellende waarde hebben voor economisch en politiek (stem)gedrag en niet zo zeer hun evaluaties van het verleden.

Deze dubbele negativity bias – zowel op het niveau van de journalistiek als op het niveau van consumenten – zorgt ervoor dat de Nederlandse bevolking een veel negatiever beeld heeft van de economie dan de werkelijkheid rechtvaardigt.

De Volkskrant verspreidt nepnieuws over Wilders en Baudet

door Matthijs Rooduijn 13 Reacties

Vorige maand kreeg de Volkskrant flink wat kritiek te verduren. Aanleiding voor de ophef was een uitgebreid interview met Thierry Baudet, de voorman van Forum voor Democratie (FvD). Het interview zou kritiekloos zijn geweest en bovendien Baudet een podium hebben geboden dat hij, op basis van het aantal Tweede Kamerzetels waarover zijn partij beschikt, niet verdiende.

De ombudsman van de krant, Jean-Pierre Geelen, schreef twee weken later een genuanceerde reactie op het interview en alle ophef die was ontstaan. Aandacht voor een politicus in de krant is niet automatisch ook een steunbetuiging voor die politicus, aldus Geelen, maar verwarring die daarover kan ontstaan is wel een gevaar waar de krant zich goed van bewust moet zijn.

Je zou verwachten dat de Volkskrant hier lering uit heeft getrokken. Niets is echter minder waar.

Afgelopen maandag publiceerde de krant een artikel met als titel “De nieuwrechtse toekomst is niet langer aan Wilders, maar aan Baudet”. Over de inhoud van het stuk wil ik het hier niet hebben, daar mag iedereen zelf over oordelen. Het gaat me puur en alleen over de elf titelwoorden.

Die vormen namelijk niets anders dan nepnieuws.

Dubieuze voorspelling

De titel van het stuk is een nogal gewaagde voorspelling van hoe het Baudet en Wilders in de toekomst zal vergaan. Hoewel een krant natuurlijk vrij is om zoveel toekomstvoorspellingen te doen als ze wil, moet ze die wel als zodanig presenteren. Het probleem met deze dubieuze stelling is dat ze vermomd is als een feitelijk nieuwsbericht.

Natuurlijk, de peilingen van de laatste tijd laten zien dat de steun voor de PVV afneemt, en dat het FvD het juist steeds beter doet. Maar dat zegt helemaal niets over “de nieuwrechtse toekomst”. Hoewel het inderdaad mogelijk is dat Baudet bij de komende Tweede Kamerverkiezingen Wilders aftroeft en de nieuwe eerste man op de radicaal-rechtse flank wordt, kan het net zo goed zo zijn dat het FvD na de volgende stembusgang alweer uit de Tweede Kamer is verdwenen.

Het grootste probleem met dit soort voorspellingen is echter niet zozeer het grote glazen-bol-gehalte. Het gevaar is dat ze “zichzelf waarmakende voorspellingen” kunnen worden.

Het bandwagon-effect

Steeds meer politicologisch onderzoek laat zien dat er zo iets is als een “bandwagon-effect” onder kiezers: mensen zijn eerder geneigd op een partij te stemmen die als winnaar word neergezet dan op een partij die telkens maar weer als verliezer wordt afgeschilderd.

Deze winnaars- en verliezers-frames worden in de meeste gevallen in gang gezet en gehouden door de media. Zij filteren in veel gevallen immers het nieuws dat kiezers lezen, zien en horen.

Het is hier waar de Volkskrant volledig de mist in is gegaan. Door te stellen dat de nieuwrechtse toekomst aan Baudet is en niet aan Wilders, wordt de suggestie gewekt dat Baudet het niet alleen op dit moment beter doet dan Wilders, maar dat hij de strijd op rechts eigenlijk al heeft gewonnen.

Dat is koren op Baudets molen, want het draagt flink bij aan de populariteit van het frame van hem als winnaar en Wilders als verliezer. En dat frame kan weifelende kiezers net over de streep trekken en doen overlopen naar Baudets partij.

Daar moet de Volkskrant nooit aan willen bijdragen. En dat heeft niets te maken met de ideologische posities van FvD of PVV. Kwaliteitskranten zouden zich in hun nieuwsberichtgeving ver moeten houden van iedere partijpolitieke sturing – zeker als die ook nog eens gebaseerd is op ongefundeerde, dubieuze voorspellingen.

Factcheck graag!

In tijden waarin nepnieuws overal ter wereld welig tiert moeten burgers kunnen vertrouwen op de berichtgeving in kwaliteitsmedia. de Volkskrant kan nu eigenlijk maar één ding doen om het goed te maken met de door haar misleide lezer: de stelling “De nieuwrechtse toekomst is niet langer aan Wilders, maar aan Baudet” aan een grondige factcheck onderwerpen!

Hoe moet de journalistiek met populisme omgaan?

door Claes de Vreese 2 Reacties

Het Cambridge woordenboek heeft populisme verkozen tot het woord van 2017. Tijdens de presidentsverkiezingen in de VS, het Brexit-referendum in Groot-Brittannië en de verkiezingscampagnes in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk in 2017 stond populisme in het middelpunt van de belangstelling. De internationale media-aandacht voor de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen was buitenproportioneel, veelal in de verwachting dat “nog een liberale democratie om zou vallen in het gevecht tegen het populisme”.

Populisme is populair. De politicologen Pippa Norris en Ron Inglehart laten zien dat in de afgelopen decennia het aandeel stemmen bij verkiezingen voor linkspopulistische partijen van 2% naar 13% gestegen is en voor rechtspopulistische partijen van 7% naar 13%. De economische crisis, de vluchtelingencrisis en toenemende globalisering zouden allemaal op de een of andere manier bijdragen aan het succes van het populisme. Maar welke rol spelen de media en journalistiek hierin en hoe moet de journalistiek omgaan met populisme? [Read more…] about Hoe moet de journalistiek met populisme omgaan?

Scorebordjournalistiek

door Rens Vliegenthart 0 Reacties

Scorebordjournalistiek. Het is een prachtige term die de afgelopen weken een aantal keer gevallen is en opvallend genoeg ging het daarbij vaak niet over voetbal of een andere sport, maar over politiek – bijvoorbeeld de journalistieke evaluatie van het optreden van SP-leider Roemer tijdens de Algemene Beschouwingen. Ook het verwijt dat politieke verslaggeving steeds meer op sportverslaggeving is gaan lijken, zoals deze uit de mond van Max van Weezel werd opgetekend, valt binnen het verwijt aan de Nederlandse politieke journalisten dat het steeds meer en vaker gaat over de vraag ‘wie wint en wie verliest’ en dat dit ten koste gaat van de politieke inhoud.

 

Co Adriaanse

Toenmalig coach van AZ Co Adriaanse gebruikte als eerste deze uitdrukking in 2003 om zijn ongenoegen met de Nederlandse voetbaljournalisten aan te geven. Zij keken slechts naar de uitslag van de wedstrijd en niet naar het vertoonde spel en maakten zich er op die manier makkelijk vanaf. Al in 2007 werd de term door toenmalig GroenLinks-leider Femke Halsema gebruikt als kritiek op de manier waarop EénVandaag een debat tussen VVD-leider Rutte en Roemer van commentaar had voorzien. En sindsdien zien we term bij tijd en wijle opduiken – meestal gebruikt door politici die zich kritisch tonen over journalisten, of door journalisten zelf in een poging tot reflectie.

 

Horse race framing

In de politieke communicatie wordt berichtgeving die zich richt op de vraag wie wint en wie verliest ook wel ‘horse race framing’ genoemd. Dit type nieuws richt zich allereerst op de vraag wie het goed doet in de peilingen (wij schreven daar wel eens eerder over, hier bijvoorbeeld), maar ook op de evaluatie die journalisten – of andere bronnen – maken van het optreden van politici. Prinsjesdag is een moment waarop dit veelvuldig en expliciet gebeurt: zo presenteerden diverse kranten en nieuwssites (hier) allerlei rapportcijfers en beoordelingen van politici, vaak gebaseerd op uitermate onduidelijke criteria. Het verwijt dat hier gemaakt kan worden is dat het politiek reduceert tot een wedstrijdje en dat dit type berichtgeving ten koste van de inhoud gaat.

 

Terechte kritiek

Nu wordt politiek journalisten wel meer verweten. Bijvoorbeeld dat ze teveel op conflict gericht zijn, te negatief zijn of teveel met personen en poppetjes bezig zijn. Veel van die verwijten zijn maar gedeeltelijk waar, of kunnen in ieder geval genuanceerd worden. Maar we kunnen wel zien dat de berichtgeving dat gebruik maakt van het ‘horse race’ frame sterk is toegenomen in de afgelopen jaren (zie dit boek voor een overzicht). En de vraag is of tamelijk willekeurige rapportcijfers voor bewindspersonen nu echt zoveel toevoegen aan informatieve en inhoudelijke berichtgeving.

 

Waarom gebeurt het dan toch? Omdat het spannend is. Of zoals Max van Weezel zegt in een vergelijking tussen ‘gewone’ politieke verslaggeving en stukken op de Correspondent: “Ik vind De Correspondent vaak te abstract en niet spannend. Mijn adrenaline gaat er niet van stromen. Dat heb ik met de klassieke Haagse journalistiek wel altijd gehad. Gaat Diederik Samsom eraan? Ik vind dat spannend, mensen als Wijnberg en Luyendijk vinden dat primitief.” En wetenschappelijk onderzoek toont aan dat hij niet de enige is die dat vindt – een groot deel van het nieuwspubliek is het met hem eens. In de woorden van politicoloog Shanto Iyengar en collega’s: ‘The horse race sells’ (paywall).

 

 

De Peilingwijzer is hét medicijn tegen luie scorebordjournalistiek

door Armen Hakhverdian 1 Reactie

Er bestaat een wijdverbreid misverstand dat politicologen een hekel zouden hebben aan opiniepeilingen. Het zijn niet de peilingen die niet deugen – een enkele uitzondering daargelaten –  maar de mediaberichtgeving over die peilingen. Nu met de gemeenteraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen in het vooruitzicht de peilingencarrousel weer begint te draaien, wilde ik een lans breken voor de Peilingwijzer van collega Tom Louwerse. De Peilingwijzer is namelijk een geweldig hulpmiddel voor een correcte interpretatie van zetelpeilingen.

[Read more…] about De Peilingwijzer is hét medicijn tegen luie scorebordjournalistiek