Politicologie en actualiteit

parlementaire vragen

Wanneer kunnen media bijdragen aan een economische crisis?

door Rens Vliegenthart, Alyt Damstra 0 Reacties

Het is inmiddels ruim tien jaar geleden dat de financiële crisis een hoogtepunt bereikte met het faillissement van de Amerikaanse bank Lehman Brothers. In de dagen daarna volgen de gebeurtenissen in de Verenigde Staten en Europa zich snel op. Met name de Zuid-Europese landen belanden in een grote economische crisis die enkele jaren voortduurt.

In deze crisis wordt een belangrijke rol toegeschreven aan media en mediaberichtgeving. Onderzoek heeft bijvoorbeeld laten zien dat negatieve economische berichtgeving kan leiden tot een lager consumentenvertrouwen – zie bijvoorbeeld dit eerdere blog. We weten echter nog niet zoveel over de omstandigheden waaronder dit type effecten sterker of zwakker is. Is de invloed van de media bijvoorbeeld groter in landen die door een zware crisis heengaan?

In een recent artikel (open access) kijken we naar de effecten van negatieve economische berichtgeving op zowel burgers (consumentenvertrouwen) als parlementariërs (aandacht die zij aan negatieve economische ontwikkelingen besteden middels Kamervragen). Het consumentenvertrouwen is in het bijzonder interessant, omdat het vertrouwen direct invloed heeft op het financiële gedrag van burgers en daardoor op de nationale economie.

 

Aanpak

Voor dit onderzoek verzamelen we maandelijkse gegevens voor de periode 2005-2016. We doen dat in vier landen: Nederland, Duitsland, Frankrijk en Spanje. De laatste twee landen zijn door de crisis duidelijk harder getroffen dan de eerste twee. We controleren voor de daadwerkelijke economische situatie zoals gereflecteerd in veranderende werkloosheidscijfers en beurskoersen en voeren diverse tijdreeksanalyses uit.

 

Media doen er minder toe in tijden van (diepe) crisis

Uit de resultaten blijkt dat, inderdaad, negatieve economische berichtgeving zorgt voor een lager consumentenvertrouwen en meer parlementaire aandacht. De effecten zijn niet overal en altijd even groot. Opvallend genoeg doen media er minder toe in de landen waar de crisis het grootst was: blijkbaar hebben burgers (en ook politici) de media minder nodig om ervan doordrongen te zijn dat het niet goed gaat. Hetzelfde geldt als de situatie slechter wordt door de tijd heen: als werkloosheid toeneemt (of beurskoersen kelderen) is de invloed van media op consumentenvertrouwen kleiner. In die gevallen is de invloed van media op parlementariërs wel groter: kennelijk hebben zij dan het gevoel dat informatie over de economische situatie niet meer genegeerd kan worden en politieke actie vereist.

Deze studie leert ons dat negatieve economische informatie in de media een sterke invloed heeft als het economisch niet heel slecht gaat: media dragen vooral bij aan negatieve sentimenten als daar economisch gezien minder aanleiding voor is. Hiermee kunnen ze mede-veroorzaker zijn van een economische dip, maar wanneer die dip eenmaal diep genoeg is, maakt negatieve berichtgeving een stuk minder uit.

Het strategisch gebruik van media door politieke partijen

door Rens Vliegenthart 0 Reacties

bDe politieke invloed van media is een onderwerp dat op dit blog wel vaker aan de orde komt. Een belangrijke theorie hierbij is politieke agenda-setting: in hoeverre zijn media in staat de politieke agenda te bepalen? Eerder besprak ik al eens een landenvergelijkende studie, waarin de vraag centraal was wat mogelijke verschillen in de grootte van media-invloed kan verklaren. Een sterke concentratie van politieke macht zou bijvoorbeeld voor een lagere invloed van media zorgen. Tot nu toe zijn dit soort landenvergelijkende studies gebaseerd op bevragingen van politici en journalisten, wat mogelijk zorgt voor een vertekening van de resultaten.

 

Inhoudsanalyse

In een recente studie (paywall), gepubliceerd in de European Journal of Political Research kijk ik met een aantal collega’s naar de invloed van mediaberichtgeving op parlementaire activiteiten en in het bijzonder de vragen die parlementariërs stellen. We doen dit door gegevens voor zeven landen te combineren. Meer precies analyseerden voor langere perioden in de tijd mediaberichtgeving (meestal kranten) en (geschreven en mondelinge) Kamervragen. Per krantenartikel en Kamervraag stelden we middels inhoudsanalyse vast welk onderwerp centraal stond. Vervolgens bekeken we door tijdreeksanalyses of veranderingen in aandacht voor bepaalde onderwerpen in mediaberichtgeving gerelateerd waren aan veranderingen in parlementaire vragen.

 

Agenda-setting in landenvergelijkend perspectief

Allereerst bevestigden onze analyse een aantal bevindingen uit eerder uitgevoerd onderzoek: de agenda-setting invloed van media op parlement is groter dan vice versa en met name oppositiepartijen worden door mediaberichtgeving beïnvloed.

 

Ten tweede vinden we een verschillende dynamiek in landen waarin slechts één partij zitting (zoals het Verenigd Koninkrijk) heeft in de regering en landen met coalitieregeringen (zoals Nederland). In het eerste type land is de invloed van media op oppositie groter, terwijl in landen met een coalitieregering de invloed van media op regeringspartijen groter is. Wij verklaren deze resultaten door te wijzen op de verschillende politieke verhoudingen tussen partijen in beide systemen. In landen met coalitieregeringen zullen oppositiepartijen zich iets meer geremd voelen om mediaberichtgeving te gebruiken om de regeringspartijen aan te vallen: het zou best kunnen zijn dat er op korte termijn samengewerkt moet worden. Tegelijkertijd zullen regeringspartijen juist eerder gebruik maken van mediaberichtgeving om collega-coalitiepartijen te bevragen als een vorm van profilering die we in Nederland tussen PvdA en VVD in de afgelopen periode veelvuldig terugzien. In landen met één partij in de regering is dit soort profilering niet noodzakelijk.

 

Partijstrategie

Deze resultaten bevestigen dat media-invloed sterk contextafhankelijk is en dat politieke actoren strategisch zijn in hun gebruik van media. In veel opzichten lijken politieke partijen voor een flink gedeelte nog zelf te bepalen in hoeverre zij zich laten beïnvloeden door de media agenda.