Politicologie en actualiteit

verkiezingsdebat

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 4 – Waarom debatten, stemhulpen en peilingen de zwevende kiezer nauwelijks helpen

door Armen Hakhverdian 1 Reactie

In de vierde aflevering van Stemmen duiken we in de belangrijkste hulpmiddelen om je stem te bepalen. Debatten, stemwijzers en peilingen vergroten tegenstellingen tussen kandidaten uit die toch al ver van elkaar afstaan. Terwijl de meeste kiezers zweven tussen verwante partijen. Hoe nuttig zijn deze hulpmiddelen? Ik spreek hierover met Sanne Blauw, Annemarie Walter en Tom Louwerse.

Voor mooie grafiekjes en achtergronden bij deze aflevering, zie hier!

Het volledige dossier staat hier: decorrespondent.nl/collectie/stemmen

Stemmen wordt gemaakt door Rosan Smits, Anna Vossers, Jacco Prantl, Tom van der Meer en mijzelf.

Abonneren kan via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS

Tenslotte, ik mocht aanschuiven bij onze goede vrienden van de Rudi & Freddie Show om te praten over polarisatie, politieke vertegenwoordiging en nog veel meer.

Pauw bewijst de kiezer een slechte dienst

door Armen Hakhverdian 2 Reacties

De puberale aanvallen over en weer hadden meer weg van Amerikaanse voorverkiezingen dan verkiezingen voor het Europees Parlement, maar Mark Rutte en Thierry Baudet krijgen dan toch hun zin: een één-op-één-debat op de avond voor de verkiezingen georganiseerd door Pauw. Terwijl het Nederlandse partijstelsel meer versplinterd is dan ooit houden invloedrijke figuren in de media halsstarrig vast aan het misplaatste en domme frame van een tweestrijd.

De politieke fragmentatie in Nederland is onmiskenbaar. Bij de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen kreeg de grootste partij van het land slechts 14,5% van de stemmen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 won de grootste partij 21,3% van de stemmen. In de jaren tachtig lag dit percentage voor beide verkiezingen ruim boven de 30%. Het heeft dus simpelweg steeds minder betekenis om de grootste partij te zijn. Des te kwalijker om in zo’n versplinterd partijlandschap de kiezer een tweestrijd door de strot te duwen. FvD en VVD wonnen samen 28,5% bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen, 23,1% bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 en staan in de laatste Peilingwijzer op 33%. In de meeste peilingen voor de Europese verkiezingen zien we soortgelijke percentages. Dus wie zit er nu precies te wachten op een debat tussen Baudet en Rutte, geleid door Pauw, behalve de twee achterbannen van die partijen en een handjevol kijkcijferfetisjisten bij de betreffende redactie?

Stemmen op inhoud

Noem me ouderwets, maar ik ben van mening dat een democratie het meest baat heeft wanneer kiezers een inhoudelijke stem uitbrengen. Om dit te kunnen doen moeten burgers een mening vormen over politieke onderwerpen die aansluit bij een aantal relevante persoonlijke kenmerken (gender, leeftijd, beroep, religie, woonplaats of wat dan ook) en vervolgens een stem uitbrengen op een partij die het beste uiting geeft aan die politieke standpunten. Politieke campagnes zijn in eerste instantie bedoeld om dit proces te faciliteren. Burgers kunnen natuurlijk verkiezingsprogramma’s lezen, maar de meeste mensen zullen hun informatie via de media tot zich nemen.

Er bestaat trouwens overtuigend bewijs dat de politieke kennis van mensen toeneemt tijdens campagnes. Neem het referendum voor de Europese grondwet van 2005, een onderwerp waarover vooraf de vrees bestond dat de doorsnee burger hier te weinig over wist om een redelijk oordeel te kunnen vellen. Kees Aarts en Henk van der Kolk hebben laten zien dat politieke kennis over de inhoud van de het grondwettelijk verdrag tijdens de campagne toenam (p. 165). Ook de kennis over de standpunten van met name de grotere politieke partijen groeide naarmate de campagne voortduurde (p. 167). Onderzoek van Tom van der Meer en anderen laat zien dat dit ook geldt voor de standpunten van politieke partijen in aanloop naar Tweede Kamerverkiezingen.

‘Kieskeurige kiezers’

Maar dat kiezen wordt wel enigszins bemoeilijkt doordat partijen steeds meer op elkaar zijn gaan lijken. Het grote verhaal van de afgelopen paar verkiezingen in Nederland (en veel andere Europese democratieën) is niet van een electoraat dat tussen ideologische blokken zweeft en zodoende naar links of rechts opschuift. Het grote verhaal is fragmentatie, leegloop van het midden en verdere verplintering binnen ideologische blokken. Mainstream links verliest vooral aan groene en linkspopulistische partijen, mainstream rechts verliest vooral aan rechtspopulistische partijen. In Nederland zien we precies hetzelfde patroon. Mijn UvA-collega Sarah de Lange was vorig jaar te gast bij de StukRoodVlees-podcast waar ze vertelde over lopend onderzoek naar de electorale steun van de PvdA. De implosie van de PvdA tussen 2012 en 2017 was voor het overgrote deel te wijten aan het feit dat kiezers de PvdA verlieten voor linkse en/of progressieve alternatieven als GroenLinks, D66, SP, PvdD. Minder dan een vijfde van de PvdA-kiezers van 2012 verliet de partij voor een rechts alternatief (VVD, CDA, PVV). Kiezers twijfelen tussen soortgelijke partijen binnen ideologische blokken, niet tussen extremen uit verschillende ideologische blokken.

Als je als journalist een dienst wilt verlenen aan twijfelende kiezers heeft het dus veel meer zin om een debat te organiseren tussen Bas Eickhout en Paul Tang of tussen Dirk Jan Eppink en Marcel de Graaff dan tussen Eickhout en Eppink, zoals Buitenhof onlangs nog deed. Maar al die kiezers die twijfelden tussen GroenLinks en FvD zullen Buitenhof vast ontzettend dankbaar zijn…

Wat heeft dan voor zin om op een thema als Europa Baudet en Rutte met elkaar in debat te laten gaan? Voor nationale verkiezingen zou het misschien niet eens zo’n slecht idee zijn. Ik heb sterk het vermoeden dat in een parallel universum Klaas Dijkhoff en Henk Otten van partij zijn gewisseld en even gelukkig zijn. Het is ook niet eens het geval dat Baudet en Rutte nou een standpunt vertolken waar grote hoeveelheden Nederlanders achter staan. Stel nou dat het electoraat sterk verdeeld zou zijn over het Nederlandse lidmaatschap van de EU. Dan zou je nog kunnen billijken dat Baudet en Rutte een stem geven aan de Nederlandse equivalenten van Remain en Leave. Maar daar is Baudets Nexitstandpunt veel te marginaal voor. Zoals Catherine de Vries onlangs in onze podcast al zei: de overgrote meerderheid van de Nederlanders worstelt niet met de vraag of Nederland wel of geen lid van de EU moet blijven, maar over welke vorm Europese integratie moet aannemen. Niet voor of tegen Brussel, maar welk Brussel; dáár zou het over moeten gaan.

Negeer het Pauw-debat

Kortom, het Pauw-debat verleent een slechte dienst aan de kiezer. Mijn advies aan twijfelende kiezers (en dat zijn er velen!) zou zijn om een aantal stemwijzers in te vullen en eerder die avond het slotdebat van de NOS te kijken. Hopelijk begaat de NOS niet de fout om extremen tegenover elkaar te zetten, zodat twijfelende kiezers daadwerkelijk iets hebben aan het debat. Mocht u daadwerkelijk twijfelen tussen VVD en Forum, by all means, kijk het Pauw-debat. Voor de overgrote meerderheid van de kiezers waar dit dus niet voor geldt stel ik voor het debat te negeren. Niet kijken, niet over twitteren, gewoon negeren. Wanneer een redactie zo graag ‘spraakmakend’ wil zijn en vervolgens zo laks omspringt met haar publieke taak is dat helaas het enige wat ons rest.

Oh, en ga natuurlijk wél stemmen!

P.S. Nog los van dit alles is het natuurlijk maar zeer de vraag of Rutte (en Pauw in zijn kielzog) zo’n platform aan Baudet zouden moeten willen geven. Baudet ging afgelopen week nog maar eens vol op het altrechtse orgel door een filmpje van de identitaire beweging over asielzoekers en criminaliteit te retweeten. Ik ga hier niet naar die propaganda linken, maar u kunt het googelen mocht u dat willen. In een vorige aflevering van onze podcast vertelde Leonie de Jonge over haar onderzoek naar de omgang van journalisten in de Benelux-landen met rechtspopulistische partijen. Mediastrategieën verschillen sterk in deze landen. In dezelfde aflevering presenteert Alyt Damstra een paar resultaten uit haar onderzoek naar berichtgeving van de PVV waaruit blijkt dat media weldegelijk een invloed hebben op de populariteit van deze partijen.

Nabeschouwing Carré-debat is pure misleiding van de kijker

door Armen Hakhverdian 0 Reacties

Jesse Klaver vond het een “enorme eer, fantastisch” om uitgeroepen te zijn tot winnaar van het Carré-debat, een kapotgeformat lijsttrekkersdebat tussen acht politici georganiseerd door RTL Nieuws, BNR Nieuwsradio en Elsevier. Tijdens de nabeschouwing hoorden we dat een peiling op komst was over wie het debat had ‘gewonnen’. Dat bleek Klaver te zijn, maar toen ik zag dat hij maar 17,4% van de stemmen had gekregen, gingen de alarmbellen eigenlijk al rinkelen. Want met acht lijsttrekkers kon het haast niet anders dat de percentages dicht bij elkaar zouden liggen. En dus dat de verschillen tussen de percentages niet “statistisch significant” zouden zijn. Oftewel, dat de verschillen net zo goed tot stand gekomen zouden kunnen zijn door toevallige selectie van respondenten en niet als gevolg van een daadwerkelijk verschil van mening in het electoraat.

De volledige uitslag kwam even later in beeld.

 

rtl1

Bron: RTL Nieuws

 

Het verschil tussen de nummer één en nummer vier is net 2% met een relatief kleine steekproef van 582 mensen. Uiteraard staat er ook weer eens geen link naar de onderzoeksverantwoording op de website, dus het is volstrekt onduidelijk hoe de steekproef is getrokken, om maar iets te noemen. Maar om op basis van zo’n kleine steekproef en deze minimale verschillen Klaver uit te roepen tot winnaar van het debat is pure misleiding van de kijker. Niets meer, niets minder. Het is met deze resultaten heel goed mogelijk dat onder het electoraat Alexander Pechtold of Mark Rutte of misschien zelfs Henk Krol het debat heeft gewonnen, maar door toeval je net een handjevol GroenLinksers meer in je steekproef hebt zitten, en je steekproef dus meer steun voor Klaver laat zien. Om over het verschil tussen Rutte en Pechtold maar te zwijgen en toch weet RTL Nieuws in hun berichtgeving neer te pennen dat Rutte op plaats drie belandde en Pechtold op plaats twee. Het is blijkbaar niet nieuwswaardig dat drie of vier lijsttrekkers nek-aan-nek eindigen.

En vervolgens kan het panel bij de nabeschouwing eindeloos gaan zitten ouwehoeren over de redenen waarom Klaver tot winnaar is uitgeroepen. Ze hadden vast ook redenen uit hun duim kunnen zuigen voor een winst van Rutte (iets als: “Hij stond er écht als premier”), Pechtold (“De rasdebater”) of Henk Krol (“Wat zat hij lekker in zijn vel”). Maar als je debatten als wedstrijd framet, hoort daar nou eenmaal een winnaar bij. Het correct informeren van de kiezer is een bijzaak. Ondertussen verspreidt het bericht dat Klaver het debat zou hebben gewonnen zich als een lopend vuurtje op basis van niets anders dan statistisch drijfzand (Telegraaf, AD).

Toen we in 2013 begonnen met bloggen op Stuk Rood Vlees, schreven we veel over foutieve berichtgeving over peilingen. Sindsdien is er best wat verbeterd. Zo gaan de NOS en NRC veel voorzichtiger om met peilresultaten en baseren zij zich grotendeels op de Peilingwijzer, die alle peilingen combineert tot een gewogen gemiddelde en expliciet onzekerheidsmarges rondom de resultaten modelleert. Pure winst, want de kiezer wordt zo zorgvuldig mogelijk geïnformeerd. Natuurlijk bestaat er enige onwennigheid en laat men zo nu en dan een steekje vallen, maar dat is niet meer dan logisch. De wil om de kijker of lezer betrouwbare informatie te geven is er in ieder geval. En zelfs als je niet de Peilingwijzer, maar een enkele peiling zou gebruiken, dan nog kun je zorgvuldigheid in de berichtgeving betrachten, zoals bijvoorbeeld EenVandaag met regelmaat laat zien. RTL Nieuws leek ook te snappen hoe je peilresultaten moest interpreteren toen het besloot dat het onmogelijk was om op basis van de peilingen de vier grootste partijen uit te nodigen voor het zogenaamde premiersdebat in de Rode Hoed. Hoe je dan in hemelsnaam wel Klaver op grond van de bovenstaande peiling kunt uitroepen tot winnaar is me een raadsel. RTL is blijkbaar weer terug bij af.

 

Update – 10 maart 2017, 16:13 uur.

RTL heeft de onderzoeksverantwoording nu wel op de website geplaatst. De steekproefgrootte was blijkbaar 1183 (en niet 582 zoals aanvankelijk op de website te lezen stond), maar dit is nog steeds te weinig om te kunnen stellen dat de gevonden verschillen tussen de top-3 statistisch significant zijn. Even zorgwekkend: het veldwerk is al om 22:00 begonnen, ruim voordat het debat was afgelopen…

 

Foto door JvL, license

Rode Hoed debat kan nog best ‘game changer’ zijn

door Rens Vliegenthart 1 Reactie

Afgelopen vrijdag schreef Tom van der Meer een interessant blog over de positieve effecten van verkiezingsdebatten op de kiezer en dat deze bij kunnen dragen aan een beter geïnformeerde electorale keuze en politiek zelfvertrouwen. Maar kunnen die debatten ook een invloed hebben op de steun die de verschillende deelnemers krijgen? En hoe zit dat met het Rode Hoed debat van afgelopen zondag?

 

Het RTL premiersdebat van 2012

Het antwoord lijkt voor de hand te liggen: het RTL premiersdebat in 2012 wordt algemeen beschouwd als een game changer en bepalend in de opmars die Diederik Samsom en de PvdA begonnen ten koste van Emile Roemer en de SP. Met name de manier waarop Roemer zich door Mark Rutte liet afbluffen in een één-op-één debatje over zorg. Maar klopt dit eigenlijk wel? Annemarie Walter en Philip van Praag onderzochten allereerst de inhoud van het debat en daarnaast probeerden zij ook de effecten in kaart te brengen. Inderdaad bleek uit hun inhoudsanalyse van het debat dat Roemer veel geïnterrumpeerd werd en dat hij weinig succesvol was dat bij andere politici voor elkaar te krijgen. Samson aan de andere kant werd in ieder geval aanmerkelijk minder geïnterrumpeerd.

Een tweede inhoudsanalyse laat zien dat er in de eerste dagen na het debat weinig aandacht was in de media voor het optreden van de diverse lijsttrekkers. Er waren wat spaarzame verwijzingen naar een niet al te sterk optreden van Roemer, maar pas toen na een aantal dagen bleek dat de SP een flinke stap terugdeed in de peilingen en de PvdA steeg, werd het optreden van Roemer in de media uitermate sterk bekritiseerd.

Is die daling van de SP dan inderdaad toe te schrijven aan het debat? Gebaseerd op opinieonderzoek van de Universiteit van Amsterdam en TNS/NIPO laten Walter en Van Praag zien dat mensen die het debat daadwerkelijk gezien hadden inderdaad aangeven dat het minder waarschijnlijk is dat zij op de SP stemmen en dat zij meer waardering voor Samsom hebben. De effecten zijn aanvankelijk echter wel klein, maar de ontstane trend wordt door de media versterkt .

 

Game changer of niet?

De belangrijkste les die we uit het RTL premiersdebat van 2012 kunnen trekken is dat we pas na enige dagen kunnen zien of een debat effect heeft op de peilingen en dat er dan pas geconcludeerd kan worden of het debat een impact op de campagne heeft. De observatie dat het Rode Hoed debat van gisteren een debat was zonder game changers, zoals de NOS deed, is prematuur.

Afzeggen verkiezingsdebatten schaadt zelfvertrouwen en kennis

door Tom van der Meer 0 Reacties

Geert Wilders (PVV) heeft in de afgelopen weken zijn deelname aan twee verkiezingsdebatten ingetrokken. Mark Rutte (VVD) doet evenmin mee aan het eerste grote verkiezingsdebat bij RTL. Het Premiersdebat ging in oorspronkelijke vorm niet door, omdat RTL zich op basis van de Peilingwijzer genoodzaakt zag om niet vier maar vijf partijen uit te nodigen. VVD en PVV weigerden vervolgens nog deel te nemen. Later zegde Geert Wilders ook zijn deelname aan het Carré-debat af, nadat RTL een interview had gepubliceerd met zijn broer.

Daarmee laten de partijen de kiezer in de steek. Verkiezingsdebatten doen er immers toe. Ze stimuleren het politiek bewustzijn: Door te kijken naar verkiezingsdebatten zijn kiezers beter in staat om partijen inhoudelijk met elkaar te vergelijken. Debatten genereren politiek zelfvertrouwen en inhoudelijke kennis bij kiezers voordat zij het stemhokje ingaan. Dat blijkt uit onderzoek van Annemarie Walter (Universiteit van Nottingham), Peter van Aelst (Universiteit van Antwerpen) en mijzelf. Door niet deel te nemen aan grote verkiezingsdebatten, ontnemen PVV en VVD kiezers de mogelijkheid te leren.

[Read more…] about Afzeggen verkiezingsdebatten schaadt zelfvertrouwen en kennis