• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Vrijheid

De vrijheid om tolerant te zijn

door Femke E. Bakker 05/05/2021 1 Reactie

Op 4 en 5 mei ‘staan we even stil bij de vrijheid’. We herdenken de gruwelijke tijd gedurende de Tweede Wereldoorlog, een tijd waarin er geen vrijheid was maar wel oorlog, vernietiging, haat, een tijd waarin de slechtste kanten van de mens vrij op konden borrelen en hun gang gaan. Inmiddels zijn we 76 jaar later. Er is geen oorlog meer, in ieder geval niet in Nederland, en zijn we ‘vrij’. Vrij om te zijn wie we zijn. Vrij om te geloven wat we willen geloven. Vrij om onze eigen mening te bepalen en deze niet onder stoelen of banken te steken. Vrij om levenskeuzes te maken die misschien alleen maar bij onszelf passen, omdat we, zolang we er niemand kwaad mee berokkenen, vrij zijn. Dat staat in onze grondwet verankerd. 

Die verankering in de grondwet betekent echter ook dat de grootste paradox van vrijheid al snel pijnlijk bloot kan worden gelegd: wat voor de één vrijheid betekent kan onvrijheid voor de ander betekenen. Om de extremen van het afgelopen jaar maar even als voorbeeld te gebruiken: Als het de vrijheid van de één is om te geloven dat Corona een door Bill Gates gecreëerde hoax is en dat alle Coronamaatregelen daarom aan de laars gelapt zouden kunnen worden, terwijl het de vrijheid van een ander is om te geloven dat Corona een groot, existentieel want levensbedreigend gevaar is en dat alle maatregelen dus uiterst zorgvuldig nageleefd moeten worden, dan wordt de paradox meteen duidelijk als deze twee mensen elkaar in de supermarkt tegen komen. De één wil zich op minder dan anderhalve meter afstand én zonder mondkapje in de buurt van de ander begeven, terwijl de ander zorgvuldig en met mondkapje (plus gezichtsscherm) flinke afstand wil bewaren. Beiden hebben, vanuit hun eigen perspectief bekeken, ‘gelijk’ dat ze vrij zijn, maar om op een prettige manier samen door één deur (of juist niet) te kunnen gaan, moet er iets anders aan te pas komen dan een beroep op ons recht op vrijheid. 

Tolerantie is de zuurstof van de democratie

De bereidheid om de meningen en het gedrag van mensen die heel anders zijn dan wij te willen verdragen is de doorgaans gebruikte definitie van tolerantie. En onder ‘heel anders’ kan van alles verstaan worden: politieke ideologie, etniciteit, levensstijl, religie, en zelfs mensen waar sterke afkeer voor gevoeld wordt. Tolerantie wordt, vanwege dat ‘willen verdragen’, met regelmaat de zuurstof van de liberaaldemocratie genoemd. Onzichtbaar, niet tastbaar, maar broodnodig om een democratisch systeem te laten werken. Tolerantie opbrengen geeft de ruimte om de ander te respecteren wie zij zijn en hoe ze denken en doen, zonder je eigen gelijk bij hen te moeten halen. 

Toch lijkt een samenleving waarin tolerantie heel gewoon is, soms best ver weg. Zelfs in Nederland, een land dat geroemd wordt als één van de tolerantste ter wereld, wrijft en schuurt het regelmatig tussen mensen met verschillende opvattingen over hoe het leven geleefd dient te worden, iets dat de huidige Coronacrisis geregeld ongenaakbaar bloot legt. Maar hoe zorg je nu dat mensen in een samenleving tolerantie op kunnen gaan brengen? Die vraag speelt al lang bij (onder anderen) politicologen, en een eenduidig antwoord is er nog niet. 

Het aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei verbonden Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg, ook wel VFonds genoemd, heeft onlangs een nieuw beleidsplan en subsidiekader ontwikkeld. Eén van de vier pijlers is het vergroten van de vaardigheden om actief bij te dragen aan de vreedzame samenleving. Deze vaardigheden zouden specifiek ingezet moeten kunnen worden om de polarisatie van de Nederlands maatschappij tegen te gaan. De focus ligt daarbij vooral op ‘de soft skills, vaardigheden om de dialoog aan te gaan, te luisteren en je te verplaatsen in een ander in plaats van je gelijk altijd te willen halen’, aldus de directeur van het VFonds, Lisette Mattaar. Ze noemt het Amsterdamse debatcentrum De Balie en 75 MBO-scholen als plekken waar de afgelopen jaren mensen met zeer verschillende achtergronden, van politici tot CEO’s, met middelbare scholieren in gesprek gingen. 

Regulering van emoties

De laatste jaren is er meer aandacht gekomen voor de rol die emoties kunnen spelen bij het al dan niet cultiveren van tolerantie. Zo blijken negatieve gevoelens, zoals angst of ongerustheid, intolerante gevoelens te versterken. In een vrij recente studie kwam naar voren dat een bewuste regulering van deze emoties kan helpen om intolerante gevoelens te laten afnemen. Ook blijkt het volgen van een specifiek educatieprogramma, waarin er diep wordt ingegaan op de verschillende aspecten van tolerantie, democratische waarden en mensenrechten maar waar ook wordt ingezet op het ontwikkelen van empathie door te bespreken wie de slachtoffers zijn van intolerantie, zijn vruchten af te werpen. Ook inzetten op positieve gedachten en gevoelens van geluk blijkt van invloed op gevoelens van tolerantie. 

Het idee dat het uitwisselen van gedachten kan helpen om je beter in te leven in anderen, met als verwacht gevolg meer begrip en dus ook tolerantie, is niet nieuw en wordt vaak aangedragen als een goede manier om tolerantie te cultiveren. Maar het cultiveren van tolerantie blijkt toch iets minder eenduidig te liggen dan simpelweg met elkaar in gesprek gaan. Zo kunnen persoonlijkheidskenmerken van individuen een rol in het ontwikkelen van hun (in)tolerantie, en blijkt ook dat in sommige gevallen het aanhoren van andermans mening en ideeën juist een tegenovergesteld effect kan hebben: men graaft zich dieper in zijn intolerantie in. 

Wat uit deze studies naar voren komt is dat een bewuste training, waarbij het leren reguleren van emoties en gedachten een rol speelt, tolerantie kan helpen cultiveren. Dat sluit aan bij de gedachte dat tolerantie een bewuste keuze is, of zou moeten zijn, om de mensen waar je eigenlijk tegen bent dezelfde (voor)rechten wilt gunnen. Maar juist dat ‘tegengevoel’ dat om verschillende redenen kan ontstaan, maakt het zo lastig om die regulering van emoties te bewerkstelligen. George E. Marcus, één van de pioniers in het onderzoek naar  politieke tolerantie, zei daarover (vrij vertaald uit het Engels):

Tolerantie hoeft niet te betekenen dat iemand vrij is van vooroordelen, wel dat deze vooroordelen beperkt en gelimiteerd worden.

Met andere woorden, iemand kan vooroordelen hebben en houden, zolang ze bewust ermee omgaan en het niet inzetten om de ander, waar ze een vooroordeel over hebben, te limiteren. Of zoals Amerikanen het zo graag zeggen: “Let’s agree to disagree”. Maar om dat te kunnen, dat ideaal te bereiken, impliceert een gezonde dosis zelfkennis en zelfreflectie, met daar bovenop het bewust kunnen reguleren van emoties en gedachten.

Meditatie als middel

Dat laatste, het bewust leren reguleren van emoties waardoor er positieve gedachten en gevoelens opborrelen om zo tolerantie te cultiveren, maakte mij nieuwsgierig naar welke impact meditatie op gevoelens van tolerantie zou kunnen hebben. Als iemand die zelf al jaren tweemaal daags mediteert, en daarbij ook meditatieles geeft, heb ik ervaren én kunnen zien wat meditatie kan doen. Mensen worden minder reactief, het wordt makkelijker om perspectief te zien tijdens conflicten en gedachten en emoties worden gemakkelijker herkend en weer losgelaten. Een van de eerste dingen die je leert in meditatie is namelijk dat je niet je eigen gedachten bent. Dus besloot ik te gaan onderzoeken of mijn hunch zinnig onderzoek op zou kunnen leveren. 

Uit een flinke stapel (neuro- en sociaal)psychologisch onderzoek weten we inmiddels dat meditatie het welbevinden op individueel niveau positief kan beïnvloeden. Mensen die regelmatig mediteren hebben aantoonbaar lagere stresslevels, kunnen zich beter concentreren, vertonen meer compassie en ervaren minder gedachten waarbij ze zich obsessief op zichzelf richten dan mensen die niet mediteren. Daarbij scoren ze ook significant hoger op pro-sociale attitudes (zie bijvoorbeeld deze metastudie), en lager op een impliciete bias (zie hier).

Deze laatste bevindingen maakten mij nieuwsgierig om dit onderzoek naar de politicologie te willen brengen. Deze studies hebben allemaal individuele effecten onderzocht, waarbij een eventuele interactie met anderen één-op-één was. Wat blijft er overeind van deze effecten als het gaat om politiek en om politieke beslissingen? Politiek bedrijven is een competitief spel op zijn best, waarbij de belangen veel verder reiken dan het individu alleen. In hoeverre kan een individueel welbevinden als bepalende factor overeind blijven als er zoveel meer op het spel staat dan jijzelf? Ik ben vorig jaar met een pilotstudie begonnen en de komende jaren buig ik me over deze en andere vragen, met als eerste doelstelling te onderzoeken in hoeverre meditatie en andere ontspanningstechnieken politieke tolerantie kunnen beïnvloeden. Waarover hopelijk meer in de nabije toekomst.

Mediterende politici in het Verenigd Koninkrijk

In het Verenigd Koninkrijk hebben ze alvast een voorzet gedaan. In 2014 is daar de zogenoemde Mindfulness All-Party Parliamentary Group opgericht, waar zo’n 220 kamerleden van beide huizen samenkomen om te mediteren. De kamerleden zijn enorm enthousiast, zoals in het filmpje zichtbaar is, en als je er debatten op terugslaat, kun je in de transcripten van beide huizen met regelmaat een pleidooi voor het inzetten van mindfulness en meditatie terugvinden door kamerleden die in deze groep zitten. 

Vooralsnog blijft de mogelijke positieve impact van meditatie op politieke processen voor mij een empirische vraag die eerst onderzocht moet worden. En zelfs al zou meditatie een positieve impact hebben, dan blijft de vraag over: hoe krijg je mensen aan het mediteren? Mediteren valt namelijk nooit op te leggen. Niemand kan namelijk gedwongen mediteren. Het is een vrije keuze. Net zoals de keuze om tolerantie te ondersteunen een keuze is. Want dat staat voor mij, als onderzoeker die een steentje bij wil dragen aan de inzichten over het cultiveren van tolerantie, wel overeind. Dat onze zwaarbevochten vrijheid ook de vrijheid is om tolerant te kunnen zijn.

Filed Under: Civil society, Democratie Tagged With: meditatie, Politieke participatie, politieke psychologie, politieke socialisatie, tolerantie, Vrijheid, Vrijheid van meningsuiting

Aflevering 80 – Het concept ‘vrijheid’ door de eeuwen heen, met Annelien de Dijn

door Armen Hakhverdian 24/08/2020 1 Reactie

Het Westerse denken over vrijheid is in de loop van de geschiedenis radicaal veranderd. In de oudheid was ‘vrij zijn’ vooral een strijd om zelfbestuur, maar Amerikaanse, Franse en ook Nederlandse contrarevolutionairen in de achtiende en negentiende eeuw kwamen met een nieuw concept van vrijheid op te proppen. Uit angst voor de grote massa die steeds resoluter hun rechten opeisten, was ‘vrij zijn’ ineens ‘vrij zijn van overheidsbemoeienis’. Hoe democratischer en inclusiever de staat, hoe luider de roep onder conservatieve denkers om een geprivilegeerde minderheid te beschermen tegen de staat.

Deze prikkelende stelling verdedigt mijn gast van vandaag, Annelien de Dijn, in haar recent verschenen boek Freedom: An Unruly History (Harvard University Press). Annelien is hoogleraar moderne politieke geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in het politieke denken van de Verlichting en het liberalisme.

Ik spreek met Annelien over vrijheid als antonym voor slavernij, de politieke invulling van vrijheid door de oude Grieken, de stuitende hypocrisie onder vele vrijheidsdenkers en de wijze waarop vrijheid een politiek wapen werd om de belangen van een piepkleine minderheid te beschermen.

Volg Annelien via Twitter: @De_Dijn

Achtergronden bij deze aflevering:

  • Egalitarian Revolutions (YouTube)
  • ‘Het is de afgelopen twee eeuwen fout gegaan met de ontwikkeling van ons vrijheidsbegrip’
  • ‘Freedom’ Means Something Different to Liberals and Conservatives. Here’s How the Definition Split—And Why That Still Matters

Download de podcast via iTunes | Spotify | Stitcher | Soundcloud | RSS

Stuk Rood Vlees · Aflevering 80 – Het concept ‘vrijheid’ door de eeuwen heen, met Annelien de Dijn

Muziek: ‘Pollution‘ door Dexter Britain (CC BY-NC-SA 3.0)

Filed Under: Religie, ideologie en ethiek Tagged With: Liberalisme, slavernij, stuk rood vlees podcast, Vrijheid

Wat gebeurt er als we de academische vrijheid niet verdedigen?

door Matthijs Rooduijn 07/01/2019 1 Reactie

Vorige maand maakte de in Hongarije gelegen Central European University (CEU) bekend vrijwel al haar activiteiten naar Oostenrijk te verplaatsen. De reden? Ze is weggepest door de regering van de radicaal-rechtse populist Viktor Orbán. Door ervoor te zorgen dat de universiteit geen nieuwe studenten meer kon aannemen heeft de Hongaarse regering de universiteit de facto gedwongen te verhuizen. In de woorden van rector Michael Ignatieff: “Dit is zonder precedent. … Een Europese instelling wordt uit een lidstaat van de EU geknikkerd.” [Read more…] about Wat gebeurt er als we de academische vrijheid niet verdedigen?

Filed Under: Democratie Tagged With: academische vrijheid, Central European University, democratie, Orban, Vrijheid

Bevrijdingsfestivals: Bier drinken of vrijheid vieren?

door Sabrina de Regt 05/05/2017 2 Reacties

Vandaag op 5 mei worden overal in het land grote Bevrijdingsfestivals georganiseerd om de Bevrijding en vrijheid te vieren. Elk jaar komen ongeveer een miljoen bezoekers op deze festivals af en sieren beelden van feestende mensenmassa’s de journaals. Toch zijn er elk jaar ook kritische geluiden te horen. Mensen die festivals geen geschikte manier vinden om vrijheid te vieren. Het beeld bestaat soms dat er op die festivals enkel bier wordt gedronken en dat er geen of weinig ruimte is voor inhoud. Is dat ook zo?

Onderzoek bezoekers Bevrijdingsfestivals

Wij hebben bij de afdeling Sociologie van de Universiteit Utrecht onderzoek gedaan onder bezoekers van Bevrijdingsfestivals (als onderdeel van het onderzoeksprogramma Vrijheid en onvrijheid door de generaties heen) om een beter beeld te krijgen van wat er daadwerkelijk tijdens deze Bevrijdingsfestivals gebeurt. We hebben bij vijf Bevrijdingsfestivals (verspreid over het land) vragenlijsten afgenomen. In totaal hebben meer dan 1000 bezoekers meegewerkt aan dit onderzoek.

Waarom bezoeken mensen Bevrijdingsfestivals?

Als eerste hebben we bezoekers gevraagd wat de redenen waren om het festival te bezoeken (open vraag). Bezoekers konden meerdere redenen aangeven voor hun bezoek.

temp4

Hieruit kwam duidelijk naar voren dat gezelligheid (bijvoorbeeld leuke dag beleven met vrienden) de belangrijkste reden is om de festivals te bezoeken. Ook de muziek wordt vaak genoemd als reden voor het bezoek (door ongeveer één derde van de bezoekers). Ongeveer een kwart van de bezoekers geeft aan een inhoudelijke reden te hebben voor het bezoeken van het festival (bijvoorbeeld stilstaan bij vrijheid). Critici van de festivals kunnen zeggen dat aangezien veel mensen niet voor de inhoud naar de festivals komen, het daarom geen geschikte manier is om vrijheid te vieren. Zij zullen aangeven dat bijvoorbeeld lezingen of tentoonstellingen vanwege de duidelijk focus op de inhoud een betere manier zijn. Het is echter de vraag of dergelijke inhoudelijke activiteiten jaarlijks een miljoen mensen zullen trekken, zoals bevrijdingsfestivals dat doen. Daarnaast zullen jongeren, een belangrijke, maar moeilijker bereikbare doelgroep met deze activiteiten waarschijnlijk minder bereikt worden. Belangrijker is de vraag of mensen die naar het festival komen voor hun plezier, tijdens het festival wel of niet stilstaan bij thema’s als de Bevrijding, vrijheid, democratie en de rechtsstaat.

Staat men stil bij vrijheid?

Er wordt door de organisatoren van de Bevrijdingsfestivals op veel manieren getracht bezoekers stil te laten staan bij vrijheid. Zo treden op alle Bevrijdingsfestivals Ambassadeurs van de Vrijheid op. Dit zijn populaire artiesten die naast het geven van een muzikale performance bezoekers ook oproepen om bewust stil te staan bij de kwetsbaarheid en het belang van vrijheid. Ook is op elk festival een Plein van de Vrijheid waar mensen op verschillende manieren geïnformeerd worden over vrijheid. Voorbeelden van organisaties die op deze informatiemarkten staan zijn Amnesty International, het Rode Kruis, Unicef en Vluchtelingenwerk Nederland. Daarnaast is het bijvoorbeeld ook mogelijk om met veteranen in gesprek te gaan of laten studenten aan de hand van een film hun bezoek aan een concentratiekamp zien. Ook brandt op elk festival het Bevrijdingsvuur. Dit is het nationale symbool van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Vorig jaar ontstak Mark Rutte dit Bevrijdingsvuur in Groningen. Kortom, er wordt op meerdere manieren geprobeerd om bezoekers te betrekken bij vrijheid. Lukt dit ook?

 

temp5

Bezoekers vinden vrijheid duidelijk een belangrijk thema. Meer dan 90 procent van de bezoekers geeft aan dat ze het belangrijk vinden om stil te staan bij mensen die niet in vrijheid leven en zijn van mening van vrijheid niet vanzelfsprekend is. Ook geeft een meerderheid van de bezoekers aan zelf bewust stil te staan bij het leven in het land zonder oorlog (ongeveer drie kwart van de bezoekers) en bij de Bevrijding in 1945 (meer dan de helft van de bezoekers). We hebben de bezoekers de vragenlijsten zelf schriftelijk laten invullen om op die manier de kans op sociaal wenselijk antwoorden te verkleinen. Het lijkt er dus op dat een groot deel van de bezoekers op een of andere manier wel degelijk stilstaat bij vrijheid.

Bevrijdingsfestivals een goede manier om vrijheid te vieren?

De festivals werden verder in het algemeen goed beoordeeld (met een 8 – 0 = slecht en 10 = goed) en op de vraag “Vindt u Bevrijdingsfestivals een goede manier om vrijheid/de Bevrijding te vieren?” antwoordde een hele grote meerderheid van de bezoekers (95%) dat zij dit inderdaad een goede manier vinden. Ook uit eerder onderzoek onder een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking komt naar voren dat Bevrijdingsfestival het meest aansprekende onderdeel van 5 mei is. Bijna 80% van de Nederlanders geeft aan deze festivals (heel) aansprekend te vinden. In het algemeen is Nederland dus positief over deze festivals en ondanks dat mensen met name door de gezelligheid en muziek naar het festival worden getrokken, worden zij vervolgens wel op meerdere manieren (succesvol) verleid om stil te staan bij vrijheid. Kortom, in plaats van bier drinken of vrijheid vieren, lijkt het eerder bier drinken én vrijheid vieren.

 

Filed Under: Kiezers en publieke opinie Tagged With: 5 mei, bevrijdingsdag, dodenherdenking, Vrijheid

Genot en pijn

door Matthijs Rooduijn 24/07/2013 0 Reacties

De kern van het politieke bedrijf wordt vaak opgevat als een ideologische strijd tussen vrijheid en gelijkheid. De kernvraag is dan deze: wat is er belangrijker, de vrijheid om je leven zo te kunnen inrichten als je zelf wilt, of de garantie dat iedereen gelijk is en recht heeft op een bestaansminimum? In het eerste geval moet de staat zich zo terughoudend mogelijk opstellen, terwijl in het tweede geval staatsingrijpen juist als gewenst wordt beschouwd. Deze vermeende tegenstelling tussen vrijheid en gelijkheid heeft zich ontwikkeld tot een  politieke scheidslijn die begon bij de oude Grieken en in de laatste eeuwen een vaste vorm heeft gekregen in de tegenstelling tussen twee grote ideologieën: liberalisme en socialisme. [Read more…] about Genot en pijn

Filed Under: Economie, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: Bentham, Gelijkheid, Scandinavië, Vrijheid

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Economisme in de wetenschap: Waarom het debat over het CPB-rapport zo belangrijk is

Lokale verkiezingen. Foto: Flickr/RNW (CC BY-ND 2.0)

Lokale verkiezingen: heb je iets aan landelijke peilingen?

Wat doet Wilders op de PVV poster voor de Provinciale Statenverkiezingen?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in