Donald Trump heeft tijdens de campagne veel buitenlandse partners van de VS tegen de schenen geschopt maar geen land kreeg het zo zwaar te verduren als Mexico. Dat dit een centraal thema zou worden werd al duidelijk bij de aftrap van de campagne in Trump Tower: “When Mexico sends its people, they’re not sending their best… They’re sending people that have lots of problems, and they’re bringing those problems with [them]. They’re bringing drugs. They’re bringing crime. They’re rapists. And some, I assume, are good people.” Daarmee was de toon voor campagne gezet.
Kandidaat Trump schetste een antagonistisch beeld van de relatie tussen de twee buurlanden en benadrukte keer op keer hoe Mexico de VS misbruikt en misleidt. De baten van NAFTA, de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst tussen Canada, de VS en Mexico die 1994 in werking trad, zijn volgens Trump zo ongelijk verdeeld dat NAFTA voor de VS “the worst trade deal ever” is. Mexico zuigt goedbetaalde fabrieksbanen over de grens en stuurt in ruil daarvoor drugs, criminaliteit en anti-Trump-rechters. Het enige logische antwoord op deze situatie is dan ook het bouwen van een dikke, hoge, en meer dan 3200 km lange grensmuur.
De verkiezing van Donald Trump als 45e president van de VS sloeg in Mexico en in veel staten langs de grens in als een bom. Het Center for US-Mexican Studies aan de University of California, San Diego, waar ik op dit moment als gastonderzoeker verblijf, besloot na een periode van rouw en sjok een bijeenkomst te organiseren van stakeholders uit het bedrijfsleven en de publieke sector om te praten over de toekomst van de relatie tussen de buurlanden. Op het programma stonden sprekers uit de VS, Canada en Mexico, uit de politiek, het bedrijfsleven en van verschillende universiteiten. Onder de Amerikaanse sprekers waren zowel Democraten als Republikeinen. Het beeld van de relatie tussen de VS en Mexico dat in de loop van de dag ontstond verschilt fundamenteel van vijandige visie van Trump.
Transnationaal
Op economisch vlak zijn de Noord-Amerikaanse economieën nauw met elkaar verweven geraakt. Productieketens voor sectoren als auto’s en vliegtuigen zijn dusdanig geïntegreerd dat onderdelen tijdens het productieproces herhaaldelijk de grens over steken. Voor deze sectoren is het eigenlijk nauwkeuriger om over “coproductie” dan over “handel” te spreken, en de samenwerking van de VS en Mexico is volgens econoom Gordon Hanson (hier en hier) een van de redenen waarom landen als China in deze sectoren moeilijk voet aan de grond kunnen krijgen.
Maar NAFTA is niet alleen van economisch belang. De Mexicaanse staten Sinaloa en Michoacán produceren voedsel voor de Amerikaanse markt, voornamelijk avocado’s en tomaten. Ze zijn tevens thuisbasis voor gewelddadige drugsbendes. Op het moment dat er minder werkgelegenheid is in de landbouw en dus minder economische alternatieven kunnen drugsbendes makkelijker nieuwe leden rekruteren en zal de sociale onrust toenemen. En terwijl het aantrekkelijk is om het Sinaloa-kartel en andere drugsbendes af te schilderen als Mexicaanse organisaties, die je met een stevige muur makkelijk buiten de deur kunt houden, is dat een misvatting. Deze zogenaamde “Drug Trafficking Organizations” (DTOs) zijn transnationale actoren die hun geld onder andere in de VS verdienen. Volgens schattingen besteden drugsgebruikers in de VS per jaar $100 miljard aan cocaïne, heroïne, marihuana en methamfetamine. Naarmate de controle aan de grens de afgelopen decennia toenam werd ook de werkwijze van DTOs steeds geavanceerder en complexer en er is geen reden te denken dat ze zich door een muur – hoe stevig en hoog dan ook – zullen laten afschrikken, althans volgens politiciloog David Shirk. Om transnationale misdaad effectief te bestrijden heb je internationale samenwerking nodig, en dat is de kant die de VS en Mexico de afgelopen jaren op zijn gegaan. Deze samenwerking heeft onder andere vorm gekregen in de Mérida Initiative waarbij de VS, Mexico en Centraal-Amerika gezamenlijk tegen drugsproductie, smokkel en witwasserij optreden.
Het is ook belangrijk te onderstrepen dat migratiepatronen tussen Mexico en de VS de afgelopen jaren sterk veranderd zijn. Er verlaten op dit moment elk jaar meer Mexicanen de VS dan er binnenkomen. In 2016 werden er meer migranten uit Centraal-Amerika (El Salvador, Guatemala, en Honduras) aan de grens aangehouden dan Mexicanen. Deze nieuwe migranten, vaak gezinnen met kinderen, vluchten voor geweld en repressie door criminele bendes in hun thuisland. Ze proberen dan ook meestal niet de grensbewaking te ontwijken, maar melden zich juist bij de grenspost om asiel aan te vragen. Een muur en meer geld voor grensbewaking zonder dat de omstandigheden in Centraal Amerika veranderen zal weinig doen om de toestroom van vluchtelingen te beperken. Vooralsnog speelt Mexico – net zoals Turkije dat voor Europa doet – een belangrijke rol bij het tegenhouden van deze migranten voordat ze de grens met de VS bereiken. Het idee dat Mexico de grensmuur zou moeten betalen is dus volledig absurd. Maar dat Mexico onder de veranderde omstandigheden voor de VS het vuile werk blijft doen en doorgaat met het bestrijden van migratie is zeker niet vanzelfsprekend.
‘America First’
De Mexicaanse senator Armando Ríos Piter noemde tijdens zijn keynote op de conferentie verder nog een hele reeks maatregelen die Mexico onmiddellijk zou kunnen nemen om de VS het leven zuur te maken: “Investeren in terrorismebestrijding? Geen prioriteit voor ons. Drugsplantages uitroeien? Waarom zouden we. Mais kopen uit Iowa en Nebraska? Die krijgen we goedkoper in Brazilië.” Vooralsnog heeft Mexico geen vergeldingsmaatregelen genomen. Maar de binnenlandse druk op de Mexicaanse regering om op Trump’s beledigende en denigrerende uitspraken met harde maatregelen te reageren groeit.
Duidelijk is dat de samenwerking tussen Mexico en de VS veelzijdig is en naarmate de landen economisch meer verweven raakten is ook de samenwerking op andere gebieden de afgelopen jaren steeds hechter geworden. Gezamenlijke problemen hebben tenslotte gezamenlijke oplossingen nodig. Dit idee van een gedeelde toekomst staat haaks of Trump’s “America First”. Maar ook hij zal zich vrij snel moeten beseffen dat het niet mogelijk is de samenwerking te ontrafelen zonder dat dit tot ontwrichtingen in beide landen leidt. De kersverse minister van Buitenlandse Zaken Tillerson en van Homeland Security Kelly lijken dit al door te hebben, en haastten zich een tijdje terug tijdens een werkbezoek in Mexico het belang van continuïteit te benadrukken. Of samenwerking of antagonisme de komende vier jaar de relatie tussen de twee landen gaan bepalen moet nog blijken. Maar het is nu al duidelijk dat de retoriek van Trump veel schade heeft aangericht. De manier waarop veel Mexicanen naar de VS kijken is kwalitatief anders, volgens een van de sprekers.
Beeld: de grens tussen San Diego en Tijuana
Geef een reactie
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.