Twee honderd jaar gemeentelijke herindeling in 1 minuut

KLIK OP DE AFBEELDING

Met openbare data en een beetje kennis van programmeren is het mogelijk op een leuke manier te laten zien hoe bestuurlijk Nederland in de afgelopen 200 jaar is veranderd. Uiteraard biedt die verandering voor degenen die zich een beetje hebben verdiept in het Nederlandse lokale bestuur geen nieuw inzicht, maar die inzichten waren toch wat verstopt in grafieken en tabellen. Bijgaande animatie toont een grootschalige gemeentelijke herindeling die vooral inzette na de Tweede Wereldoorlog. En dan laten de kaartjes nog niet eens zien dat de gemeenten door bevolkingsgroei veel meer inwoners kregen. Het Nederlands lokaal bestuur is mede daardoor in de afgelopen 80 jaar snel fundamenteel van karakter veranderd.

Details

Degenen die bereid zijn het plaatje een aantal keren af te spelen wijs ik graag op de aanleg van het Noordzeekanaal (1865-1876), van de diverse polders in de voormalige Zuiderzee (beginnend in 1932 en eindigend in 1970), en de aanleg van de diverse gebiedsuitbreidingen ten westen van Rotterdam (eind negentiende eeuw en dan weer na de Tweede Wereldoorlog). Ook nog kleinere details als het bij Nederland voegen van Elten en Tudderen en het weer teruggeven in 1963 zijn te zien.

Foutjes?

Het eerst verschijnen en dan weer tijdelijk verdwijnen (tijdens WOII) van de Afsluitdijk riep de vraag op of dit alleen een cartografische vergissing was of dat er meer achter zit (waarschijnlijk het eerste). En ook kleine eilandjes in de randmeren die er soms wel en soms niet zijn roepen vragen op. Ten slotte zijn de kaartjes tot in de jaren negentig wel, maar daarna niet meer voorzien van de rivieren. Dat valt niet direct op, maar omdat sommige gemeenten grondgebied hebben aan beide zijden van de IJssel zal iemand die een paar keer achter elkaar kijkt een vreemde verspringing zien halverwege de jaren negentig.

Bronnen De gegevens in de kaart en de grafiek zijn afkomstig uit twee openbare bronnen. DANS heeft een prachtige set historische kaartjes in DANS easy staan (gemaakt door O.W.A. Boonstra, zie Dr. O.W.A. Boonstra (2007) NLGis shapefiles. DANS. https://doi.org/10.17026/dans-xb9-t677). De hele set kun je niet in ene downloaden, maar iemand van DANS was zo aardig me daarbij achter de schermen te helpen. En het CBS heeft een set nieuwere kaartjes op de website staan (https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/nederland-regionaal/geografische-data/cbs-gebiedsindelingen).  De kaartjes verschillen wat van elkaar, vandaar die breuk in de jaren negentig. Het bewegende plaatje is in de Kerstvakantie van 2020 als bijproduct van een schrijfproject gemaakt in R (met onder meer de pakketten sf (voor het inlezen van de shapefiles), tidyverse (voor het bepalen van het aantal unieke gemeentenamen in een jaar en het maken van de grafiek), magic (voor het combineren van de plaatjes) en gganimate (voor het achter elkaar plaatsen van de plaatjes in een animatie). Ik heb met dezelfde data een Plotly gemaakt die ook met een schuifje controle geeft een bepaald jaar te kiezen. Maar dat is wellicht iets voor een andere keer.