• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Unicum dreigt: De eerste regering die een meerderheid in de Eerste Kamer verliest

door Tom van der Meer 06/03/2019 1 Reactie

Vol spanning kijken politici, journalisten, en peilers uit naar de Provinciale Statenverkiezingen. Dan zal immers ook indirect de samenstelling van de Eerste Kamer bepaald worden. Al langere tijd suggereren de peilingen dat de regering de krappe meerderheid van 38 zetels in de Eerste Kamer zal verliezen. De regering rust dan wel op een meerderheidscoalitie in de Tweede Kamer, maar die zal dan niet weerspiegeld zijn in de Eerste Kamer.

Groter verschil in samenstelling

Dat de samenstelling van de Tweede Kamer verschilt van die van de Eerste Kamer, hoewel ze grotendeels bevolkt worden door dezelfde partijen, heeft natuurlijk alles te maken met de toegenomen veranderlijkheid van Nederlandse kiezers, en de toenemende mate waarin regeringen door kiezers worden afgerekend.

Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben de beide parlementen altijd van elkaar verschild. Sinds de jaren vijftig zijn ze echter steeds meer van elkaar gaan verschillen. Uitgedrukt in Tweede Kamerzetels is het verschil in de laatste decennia meermalen uitgekomen boven de 35 zetels (minstens 24%).

Dat gebeurde na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002, toen de LPF en het CDA fors wonnen en PvdA, VVD, en D66 juist verloren. Nadat in 2003 zowel Eerste als Tweede Kamerverkiezingen waren georganiseerd en de LPF was ingestort, nam het verschil af. In 2010 steeg het verschil in samenstelling naar een recordniveau. Dit had te maken met de opkomst van met name PVV, en het verlies van met name het CDA. In 2011 nam het verschil weer af, nadat de PVV vertegenwoordigd raakte in de Eerste Kamer. In 2015 werd hetzelfde recordverschil bereikt, toen de PvdA en de VVD bij de Provinciale Statenverkiezingen enorme verliezen leden. Pas met de vorming van een nieuwe Tweede Kamer nam het verschil weer af.

Krapper jasje

Momenteel hebben de coalitiepartijen nog een even groot percentage zetels in de beide Kamers. In het verleden konden Nederlandse regeringen rekenen op de steun van een grotere meerderheid in de Eerste Kamer dan in de Tweede Kamer. Tot in de jaren tachtig zaten coalitiepartijen in de Eerste Kamer ruimer in hun jasje dan in de Tweede Kamer. Dit valt niet los te zien van de hogere kiesdrempel in de Eerste Kamer dan in de Tweede.

Maar sinds de tweede helft van de jaren tachtig steunt de regering in de Eerste Kamer steeds vaker op een kleiner percentage zetels dan in de Tweede. Na de verkiezingen van 2003 en 2006 gold dat niet. In het voorjaar van 2003 had het verlies van de LPF doorgezet, ten gunste van de VVD en het CDA (die nog geen last hadden van de opkomst van de PVV). En bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 was de PvdA minder succesvol geweest dan in 2003.

Een unicum dreigt

Ondanks de inzet op een meerderheidscoalitie kozen VVD, CDA, D66 en CU in 2017 er niet voor om al aan de start een flinke marge in te bouwen voor te verwachten verlies in 2019. anderhalf jaar geleden, bij de vorming van de coalitie, stelde ik al, dat hierdoor een unicum dreigt.

Rutte III lijkt de eerste reguliere regeringscoalitie te worden sinds de invoering van het algemeen kiesrecht die zijn meerderheid in de Eerste Kamer verliest. Er waren de laatste jaren wel vaker regeringscoalities zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Zowel Rutte I (VVD-PVV-CDA) in 2010 als Rutte II (VVD-PvdA) in 2012 begon zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Geen van beide wist die meerderheid alsnog te verkrijgen bij de daaropvolgende Provinciale Statenverkiezing in respectievelijk 2011 en 2015.

In beide gevallen werd dit opgelost door het zoeken van gedoogsteun. Dat zou het voorland kunnen zijn van Rutte III. In een meerpartijenstelsel met veranderlijke kiezers is het wellicht nog verstandiger om te kiezen voor een minderheidscoalitie, die flexibeler is in de omgang met een wisselende samenstelling van het parlement.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Regering en beleid Tagged With: eerste kamer, Provinciale Statenverkiezingen, Rutte III, tweede kamer

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Ronald says

    06/03/2019 at 16:31

    Misschien is een zakenkabinet, dat zich richt op een zo groot mogelijke meerderheid per onderwerp wel democratischer, dan dogmatisch vasthouden aan selectieve, geforceerde meerderheidsbeslissingen de helft + 1.
    Ook m.b.t. de goedkeuring in de 1e kamer.
    En kan een dergelijke politieke werkwijze wel meer rekenen op draagvlak in de samenleving en meer vertrouwen, wat nu het kernprobleem is van de politiek.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

De verkiezingswijze van de Eerste Kamer is het probleem niet

De filterbubbel doorgeprikt: het negatieve effect van gepersonaliseerde media valt mee

Verschillen Eerste en Tweede Kamer steeds meer van elkaar qua politieke samenstelling?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in