• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Unicum dreigt: De eerste regering die een meerderheid in de Eerste Kamer verliest

door Tom van der Meer 06/03/2019 1 Reactie

Vol spanning kijken politici, journalisten, en peilers uit naar de Provinciale Statenverkiezingen. Dan zal immers ook indirect de samenstelling van de Eerste Kamer bepaald worden. Al langere tijd suggereren de peilingen dat de regering de krappe meerderheid van 38 zetels in de Eerste Kamer zal verliezen. De regering rust dan wel op een meerderheidscoalitie in de Tweede Kamer, maar die zal dan niet weerspiegeld zijn in de Eerste Kamer.

Groter verschil in samenstelling

Dat de samenstelling van de Tweede Kamer verschilt van die van de Eerste Kamer, hoewel ze grotendeels bevolkt worden door dezelfde partijen, heeft natuurlijk alles te maken met de toegenomen veranderlijkheid van Nederlandse kiezers, en de toenemende mate waarin regeringen door kiezers worden afgerekend.

Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben de beide parlementen altijd van elkaar verschild. Sinds de jaren vijftig zijn ze echter steeds meer van elkaar gaan verschillen. Uitgedrukt in Tweede Kamerzetels is het verschil in de laatste decennia meermalen uitgekomen boven de 35 zetels (minstens 24%).

Dat gebeurde na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002, toen de LPF en het CDA fors wonnen en PvdA, VVD, en D66 juist verloren. Nadat in 2003 zowel Eerste als Tweede Kamerverkiezingen waren georganiseerd en de LPF was ingestort, nam het verschil af. In 2010 steeg het verschil in samenstelling naar een recordniveau. Dit had te maken met de opkomst van met name PVV, en het verlies van met name het CDA. In 2011 nam het verschil weer af, nadat de PVV vertegenwoordigd raakte in de Eerste Kamer. In 2015 werd hetzelfde recordverschil bereikt, toen de PvdA en de VVD bij de Provinciale Statenverkiezingen enorme verliezen leden. Pas met de vorming van een nieuwe Tweede Kamer nam het verschil weer af.

Krapper jasje

Momenteel hebben de coalitiepartijen nog een even groot percentage zetels in de beide Kamers. In het verleden konden Nederlandse regeringen rekenen op de steun van een grotere meerderheid in de Eerste Kamer dan in de Tweede Kamer. Tot in de jaren tachtig zaten coalitiepartijen in de Eerste Kamer ruimer in hun jasje dan in de Tweede Kamer. Dit valt niet los te zien van de hogere kiesdrempel in de Eerste Kamer dan in de Tweede.

Maar sinds de tweede helft van de jaren tachtig steunt de regering in de Eerste Kamer steeds vaker op een kleiner percentage zetels dan in de Tweede. Na de verkiezingen van 2003 en 2006 gold dat niet. In het voorjaar van 2003 had het verlies van de LPF doorgezet, ten gunste van de VVD en het CDA (die nog geen last hadden van de opkomst van de PVV). En bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 was de PvdA minder succesvol geweest dan in 2003.

Een unicum dreigt

Ondanks de inzet op een meerderheidscoalitie kozen VVD, CDA, D66 en CU in 2017 er niet voor om al aan de start een flinke marge in te bouwen voor te verwachten verlies in 2019. anderhalf jaar geleden, bij de vorming van de coalitie, stelde ik al, dat hierdoor een unicum dreigt.

Rutte III lijkt de eerste reguliere regeringscoalitie te worden sinds de invoering van het algemeen kiesrecht die zijn meerderheid in de Eerste Kamer verliest. Er waren de laatste jaren wel vaker regeringscoalities zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Zowel Rutte I (VVD-PVV-CDA) in 2010 als Rutte II (VVD-PvdA) in 2012 begon zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Geen van beide wist die meerderheid alsnog te verkrijgen bij de daaropvolgende Provinciale Statenverkiezing in respectievelijk 2011 en 2015.

In beide gevallen werd dit opgelost door het zoeken van gedoogsteun. Dat zou het voorland kunnen zijn van Rutte III. In een meerpartijenstelsel met veranderlijke kiezers is het wellicht nog verstandiger om te kiezen voor een minderheidscoalitie, die flexibeler is in de omgang met een wisselende samenstelling van het parlement.

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Regering en beleid Tagged With: eerste kamer, Provinciale Statenverkiezingen, Rutte III, tweede kamer

Over de auteur

Tom van der Meer
Tom van der Meer
Tom van der Meer (1980) is Hoogleraar Politicologie, in het bijzonder Legitimiteit, Ongelijkheid en Burgerschap, aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werkte hij bij het Sociaal en Cultureel Planbureau en aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is sinds 2015 co-Directeur van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) en Lokaal Kiezersonderzoek (LKO). Hij doet voornamelijk onderzoek naar Politiek vertrouwen, Kiesgedrag (electorale volatiliteit), Politieke socialisatie, en Sociaal kapitaal (burgerparticipatie, etnische diversiteit).
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. AvatarRonald says

    06/03/2019 at 16:31

    Misschien is een zakenkabinet, dat zich richt op een zo groot mogelijke meerderheid per onderwerp wel democratischer, dan dogmatisch vasthouden aan selectieve, geforceerde meerderheidsbeslissingen de helft + 1.
    Ook m.b.t. de goedkeuring in de 1e kamer.
    En kan een dergelijke politieke werkwijze wel meer rekenen op draagvlak in de samenleving en meer vertrouwen, wat nu het kernprobleem is van de politiek.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Antwoord annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Een referendumactie als hordeloop

Stuk Rood Vlees Podcast, aflevering 28 – Nabeschouwing Europese verkiezingen met Tom van der Meer

Ook politici maken gebruik van de vuistregel representativiteit

Podcast

Aflevering 92 – Het kabinet-Rutte III treedt af, met Tom Louwerse en Tom van der Meer

Het kabinet-Rutte III is afgetreden vanwege het zogenaamde toeslagenschandaal. De Belastingdienst, … [Lees verder...]

Episode 91 – Coup, insurrection, or what? with Abbey Steele

Last Wednesday an armed mob attacked and occupied the U.S. Capitol Building where both houses of … [Lees verder...]

Episode 90 – The Nightmare Before Brexit, with Rob Ford

Who else to turn to for our Christmas Special than our old pal Rob Ford (University of Manchester). … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: FVD

Op 17 maart zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer. In deze serie ga ik aan de hand van een … [Lees verder...]

Aflevering 87 – De crisis bij Forum voor Democratie, met Sarah de Lange en Léonie de Jonge

Deze aflevering staat in het teken van de crisis bij Forum voor Democratie. Waarom ontplofte juist … [Lees verder...]

Corona en radicaal-rechts populisme: einde van een tijdperk?

Betekent de coronacrisis het begin van het einde van het radicaal-rechtse populisme in Europa? Deze … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2021 StukRoodVlees

Copyright © 2021 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in