Van macht word je geen leuke jongen

Corrumpeert macht? Veel mensen beantwoorden deze vraag met ‘ja, nogal wiedes’. Het is ook makkelijk voorbeelden te bedenken van machtige koningen en keizers, dictators en despoten die naar hartenlust miljarden aan belastinggeld op eigen rekening plaatsen, paleizen laten verrijzen ten koste van het welzijn van velen en dagenlange orgies organiseren. Maar dit zijn extreme gevallen. Een uitspraak zoals, ‘macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut (Lord Acton)’ is interessant, maar laat ook veel van de dynamiek van het effect van macht op corruptie (hier: amoreel gedrag) achterwege. In deel 3 van mijn cursus over politiek leiderschap (deel 1, deel 2) graven we aan de hand van experimenten uit de psychologie wat dieper naar de effecten van macht op corruptie.

Toegediende macht

Helaas is het vaak onmogelijk om mensen met macht mee te laten doen aan een onderzoek. Dat maakt het moeilijk om de effecten van macht op corruptie te onderzoeken. Ook is er een alternatieve hypothese: corrupte mensen worden machtig. In dat geval hoeft macht niet te corrumperen, de machtigen der aarde zijn het al! Een alternatieve onderzoeksopzet is om experimenteel macht “toe te dienen”. Verschillende onderzoekers hebben dit idee toegepast. Een van de technieken (power priming) is om mensen te laten denken aan een situatie waarin zij zich machtig voelden [1]. Deze herinneringen activeren een machtsgevoel en dit heeft allerlei effecten op het gedrag van mensen. In verschillende experimenten werden mensen die blootgesteld werden aan de zogeheten High-Power Prime vergeleken met mensen die werden blootgesteld aan een Low-Power Prime. Hieronder staan 2 voorbeelden van zulke primes, er zijn ook alternatieven.

The High-Power Prime

Please recall a particular incident in which you had power over another individual or individuals. By power, we mean a situation in which you controlled the ability of another person or persons to get something they wanted, or were in a position to evaluate those individuals. Please describe this situation in which you had power-what happened, how you felt, etc.

The Low-Power Prime

Please recall a particular incident in which someone else had power over you. By power, we mean a situation in which someone had control over your ability to get something you wanted, or was in a position to evaluate you. Please describe this situation in which you did not have power—what happened, how you felt, etc.

Lammers, Stapel en Galinsky [2] rapporteren dat in vergelijking met de Low-Power Prime conditie, mensen in de High-Power Prime conditie:

• Meer valsspelen in een spelsituatie
• Meer anderen veroordelen omdat zij valsspelen in een spelsituatie
• Zijn in morele dilemma’s stricter in het beoordelen van anderen dan zichzelf

Onverdiende macht

In andere manipulaties werd geprobeerd de effecten van illegitieme macht te manipuleren, door bijvoorbeeld individuen te laten denken aan situaties waarin zij wel macht hadden maar het niet verdienden. Lammers, Stapel en Galinsky rapporteren dat in dit geval de machtige individuen juist heel zelfkritisch werden en lakser in het beoordelen van amoreel gedrag van anderen. Zoiets hebben we ook gezien in week 1, waar deelnemers aan een experiment in een illegitieme machtsconditie meer geneigd waren te delen dan deelnemers in een legitieme machtsconditie.

Twee andere studies tonen aan dat als individuen macht hebben maar niet de status, zij machtsmisbruik gaan vertonen. Ook worden individuen die macht hebben, maar zichzelf niet capabel vinden, agressief (hier en hier).

Macht en het beoordelen van leiders

Op basis van deze onderzoeken vroeg ik me af of machtige individuen verschillen van onmachtige individuen in evaluaties van leiders. Mijn initiële verwachting was dat onmachtige individuen geneigd zijn om leiders te steunen die opkomen voor een onderdrukte groep, zoals bijvoorbeeld Nelson Mandela en Martin Luther King in het verleden. Machtige individuen zijn eerder geneigd om machtsmisbruik goed te praten en dus hoger op te geven over leiders zoals Poetin en Berlusconi. Ik heb het volgende experiment uitgevoerd onder de studenten van het vak politiek leiderschap. De helft kreeg de low power prime, de andere helft de high power prime. Vervolgens werd ze gevraagd om 6 politici (Mandela, King, Poetin, Berlusconi, en Merkel en Johnson als leiders met geen verwachting) te scoren op een schaal van 1 tot 5 (Please rate the following leaders (1 = is/was a very bad leader – 5 = is/was a very good leader). De figuur hieronder laat de gemiddelde scores van beide groepen zien.

Figuur 1. Gemiddelde scores van respondenten uit twee, experimentele condities

Mijn vak heeft te weinig studenten om echt betrouwbare resultaten op te leveren. Mijn voorzichtige conclusie is echter dat van mijn initiële hypotheses weinig overblijft. De studenten in de High Power Treatment zijn juist veel kritischer op Berlusconi en Poetin terwijl de andere studenten milder zijn. Op zich zouden deze bevindingen wel in lijn zijn met de studie van Lammers, Stapel en Galinsky. Immers, de machtige individuen zijn kritischer op de leiders met duidelijke morele transgressies dan leiders die dit duidelijk niet hadden. Ze zijn dus hypocrieter. Wat betreft heeft Frank Underwood natuurlijk helemaal gelijk als hij zegt:

“The road to power is paved with hypocrisy…and casualties. Never regret”

Volgende week, deel 4, gaat over wie leider wordt en wie niet.

Noten

[1] Het boek Friend & Foe: When to Cooperate, When to Compete and How to Succeed at Both van Galinsky en Schweitzer is een leuk populair-wetenschappelijk boek over o.a. dit onderwerp.

[2] Veel onderzoek van Diederik Stapel is teruggetrokken door tijdschriften om welbekende redenen. Dit artikel is onderzocht en er is niks mis mee.

Afbeelding: Artist is Elihu Vedder (1836–1923). Photographed 2007 by Carol Highsmith (1946–), who explicitly placed the photograph in the public domain. – Library of Congress, Prints & Photographs Division, LC-DIG-highsm-02035 (original digital file), uncompressed archival TIFF version (93 MB), cropped and converted to JPEG with the GIMP 2.4.5, image quality 88.