• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Van protest- naar pluchepartij? Een analyse van de ontwikkeling van de SP

door Matthijs Rooduijn 23/06/2014 1 Reactie

De komende jaren gaat de SP flink wat bestuurlijke invloed uitoefenen. Volgens de Volkskrant woont bijna een kwart van de Nederlanders in een gemeente waar de SP wethouders levert. Het is met name opvallend dat de partij deel zal gaan uitmaken van het college van B&W in Amsterdam, en daarmee de PvdA van het pluche houdt. Het lijkt erop dat de partij steeds gematigder is geworden, en dat de ruwe randjes van de radicaal-linkse protestpartij van weleer zijn verdwenen. Betekent dit nu dat de SP helemaal geen protestpartij meer is en gerekend kan worden tot  de ‘gevestigde orde’?

 

De partij

Paul Lucardie en Gerit Voerman hebben mooi laten zien hoe de SP zich sinds haar oprichting begin jaren zeventig ontwikkeld heeft van links-extremistische partij tot een partij die kan worden aangeduid als ‘sociaal-democratisch plus’. In de beginjaren werd er bij de SP nog driftig met het Rode Boekje van Mao Zedong gezwaaid. Later werd de bewondering voor Mao minder groot en richtten de socialisten zich voornamelijk op de opvattingen van Marx en Lenin. Weer later werd het marxisme-leninisme geschrapt en omschreef de partij haar gedachtegoed alleen nog maar als ‘socialistisch’. En vanaf eind jaren negentig stond zelfs het woord ‘socialistisch’ niet meer centraal.

In de loop der jaren is daarmee ook het protestkarakter van de partij steeds meer verwaterd. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1994 voerde de partij nog campagne met de slogan “Stem tegen, stem SP”. De partij afficheerde zich daarmee als partij waarop gestemd kon worden bij onvrede over het functioneren van de politiek. Eén van de belangrijkste boodschappen van de partij was dat het ‘gewone’ volk werd uitgebuit door een ‘slechte’ elite van slecht functionerende politici en alleen aan zichzelf denkende bestuurders van grote bedrijven. In de afgelopen twintig jaar is deze populistische boodschap echter steeds minder prominent geworden. Dit blijkt uit Figuur 1.

 

Figuur 1

Figuur 1. Populismescores SP en PvdA, 1994-2012

 

In Figuur 1 is weergegeven hoe het populisme van de SP zich over de jaren ontwikkeld heeft. De mate van populisme van de partij heb ik vergeleken met de belangrijkste concurrent uit het politieke midden – de PvdA. De mate van populisme is gemeten aan de hand van een automatische inhoudsanalyse van verkiezingsprogramma’s. Voor elk programma heb ik vastgesteld hoeveel woorden er in de tekst voorkomen die kunnen worden opgevat als een kritiek op de elite. Het percentage van die woorden is de uiteindelijke ‘populismescore’. Uit onderzoek blijkt dat dit een valide manier is om populisme te meten (zie hier, ook voor meer informatie over de meetmethode).

Uit de figuur blijkt dat de partij minder populistisch is geworden. Sinds de millenniumwisseling staan SP en PvdA dichter bij elkaar. Zo was het verschil tussen de partijen in 2002 en 2003 maar zeer klein. In 2006 was de PvdA zelfs iets populistischer dan de SP. In 2010 en 2012 was de SP weer een stuk populistischer. Het verschil was echter niet meer zo groot als in de jaren negentig.

 

De kiezers

De partij is dus nog steeds populistischer dan de PvdA (en overigens ook dan de andere middenpartijen VVD, CDA en D66). Maar hoe zit het met de SP-kiezers? Verschillen die van kiezers van andere partijen wanneer we kijken naar hun opvattingen over politiek? Het antwoord luidt ‘ja’. Uit een vergelijking van SP-kiezers met andere kiezers blijkt dat SP-kiezers minder tevreden zijn met de democratie, minder vertrouwen hebben in politieke partijen en cynischer zijn over de politiek. In Figuur 2 is weergegeven welk percentage van SP- en PvdA-kiezers het eens is met de stelling dat politici alleen geïnteresseerd zijn in het vergaren van stemmen, en niet in de daadwerkelijke opvattingen van burgers. Van de SP-kiezers is 49 procent het hier mee eens; van de PvdA-kiezers 40 procent. (Een vergelijking van SP-stemmers met CDA-, VVD, en D66-stemmers leidt tot soortgelijke resultaten).

 

Figuur 2

Figuur 2. “Politici zijn alleen geïnteresseerd in mijn stem, en niet in mijn mening”, NKO 2012

 

Twee strategieën

Wat betekent dit? De SP is minder populistisch geworden, maar vertoont nog steeds kenmerken van een protestpartij. Niet alleen is de anti-establishment-boodschap nog steeds aanwezig in de verkiezingsprogramma’s, ook zijn de kiezers van de partij minder tevreden met de manier waarop de politiek functioneert dan de kiezers van andere partijen. De nieuwe bestuurdersrol die de SP nu in veel gemeenten gaat vervullen vormt daarom een aanzienlijk risico voor de partij. Het is mogelijk dat de politiek cynische kiezers de partij de rug zullen toekeren wanneer blijkt dat de partij bij het ontwikkelen van beleid water bij de linkse wijn zal moeten doen.

De SP heeft daarom volgens mij twee opties. De eerste optie is een beetje protestpartij blijven door een constructieve houding in sommige gemeenten te combineren met anti-establishment-retoriek in andere gemeenten en op nationaal niveau. De tweede optie is de protestpartij vaarwel te zeggen door de anti-establishment-retoriek  nog verder terug te dringen en te pogen hét nieuwe bestuursalternatief op links te worden. Nu veel kiezers de PvdA de rug lijken toe te keren (de sociaaldemocraten zijn volgens de laatste peilingen nu de zesde partij van het land), zou dit een optie kunnen zijn (zeker ook gezien het feit dat de SP een behoorlijk stabiel kiezerspotentieel heeft). De partij zal dan wellicht een aantal cynische sympathisanten verliezen. Maar daar zou ze wel eens een behoorlijke hoeveelheid gematigde linkse kiezers voor kunnen terugkrijgen.

 

Filed Under: Kiezers en publieke opinie, Politieke partijen, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: cynisme, Middenpartijen, politiek vertrouwen, Populisme, protestpartij, Roemer, SP

Over de auteur

Matthijs Rooduijn
Matthijs Rooduijn is universitair hoofddocent bij de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam.
Website: http://matthijsrooduijn.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Hannibal says

    23/06/2014 at 12:19

    Interessant stuk, dat in de laatste alinea’s ietwat uit de bocht vliegt. Die alinea’s passen eigenlijk niet bij de analyse, en dat is merkbaar.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Voorbij de usual suspects: waarom participeren burgers niet?

De participatie-elite en de participatieparadox

‘Minder, minder, minder’ invloed PVV in Tweede Kamer?

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Plaatjes van de electoraatjes: de radicaal-rechtse ruimte

Over anderhalve week stemmen we voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Waar zullen we – … [Lees verder...]

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in