Vertrouwen speelt een belangrijke rol in allerlei sociale en economische transacties waarbij informatie-asymmetrie komt kijken: denk aan het kopen van een tweedehands auto (het klassieke voorbeeld), het toevertrouwen van je kind aan de oppas , of het verhuren van je huis op Aribnb. In dit soort situaties loop je serieuze risico’s, maar in deze voorbeelden weet je je in ieder geval in principe nog beschermd door de rechtstaat.
Veel heikeler wordt het als je bijvoorbeeld online drugs wilt kopen, wat tegenwoordig kan op online marktplaatsen die te vinden zijn op het zogenaamde Dark Web. Het Dark Web is het onderdeel van het web dat alleen toegankelijk is door middel van het gebruik van speciale software zoals browsers die gebruikmaken van het TOR–netwerk, dat surfgedrag geheel anonimiseert. In deze anonimiteit floreren cryptomarktplaatsen, ofwel online marktplaatsen voor (vooral) illegale drugs waar kopers en verkopers op eBay-achtige platformen allerlei soorten drugs verhandelen, zonder bang te zijn getraceerd te worden door justitie.
Maar hoe kan het vertrouwen ontstaan dat nodig is voor dergelijke transacties, zonder terug te vallen op een rechtstaat?
Totale anonimiteit
De totale anonimiteit (mede mogelijk gemaakt door het gebruik van bitcoins als betaalmiddel) ligt echter ook aan de oorsprong van het vertrouwensprobleem. Ga maar na:
- De kwaliteit van de geboden drugs is op voorhand niet te verifiëren;
- Als koper moet je geld overmaken aan een verkoper wiens identiteit of locatie je op geen enkele manier kan achterhalen, en wiens morele overtuigingen op zijn minst twijfelachtig zijn (we hebben het over drugsdealers);
- De verkoper moet het “product” vervolgens per post aan de koper versturen, die daarvoor een fysiek adres moet doorgeven aan de koper en er maar op moet hopen dat de verkoper daar discreet mee omgaat;
- En misschien nog wel het belangrijkste: in het geval van een conflict kan de koper niet terugvallen op de bescherming van wet- en regelgeving.
Kortom, op het eerste gezicht neem je nogal een risico door op dit soort marktplaatsen te kopen. Desondanks bloeien cryptomarktplaatsen, en dat is niet alleen problematisch vanuit het perspectief van wetshandhaving , maar ook theoretisch razend interessant: cryptomarktplaatsen bieden een unieke kans om oude en belangrijke vragen over het ontstaan van vertrouwen en samenwerking te onderzoeken in een relatief geïsoleerde omgeving waarin de staat en haar wetten geen invloed hebben. In zo’n omgeving kunnen we sociale mechanismen onderzoeken zonder de verder alomtegenwoordige invloed van de wet.
Je zou dit het sociaalwetenschappelijke equivalent kunnen noemen van het vacuüm dat natuurwetenschappers in staat stelde de zwaartekracht exacter te meten; nog net niet Hobbes’ hypothetische “state of nature”, maar het komt in de buurt.
Creëren reputatiesystemen vertrouwen?
Eén van de mechanismen voor het ontstaan van vertrouwen waar al veel onderzoek naar gedaan is, is het gebruik van reputatiesystemen à la eBay. Uit dit onderzoek weten we dat een goede reputatie of “rating” leidt tot betere verkoopresultaten (met, uiteraard, enkele haken en ogen). We vatten daarbij het feit dat de koper bereid is een risicovolle transactie aan te gaan met de verkoper op als een blijk van vertrouwen. Dit onderzoek is echter allemaal gebaseerd op abstracte lab-experimenten, of op platformen en marktplaatsen die opereren in de context van de bescherming van de wet, die kopers een vangnet biedt als het onverhoopt toch mis mocht lopen. Of reputatiesystemen ook in staat zijn vertrouwen te creëren in een context waarin zo’n vangnet ontbreekt, weten we eigenlijk niet.
Om deze vraag te beantwoorden onderzochten we in een recent artikel patronen in duizenden transacties op Silk Road, één van de eerste grote cryptomarktplaatsen (inmiddels opgerold). Op deze marktplaats, die een geschatte omzet van meer dan een miljoen dollar per maand had, werden vooral drug verhandeld, en na elke transactie hadden kopers de mogelijkheid verkopers te beoordelen met tussen de één en vijf “sterren”. We bekeken hoe de verkoopresultaten van verkopers afhangen van hun beoordelingen (voor de liefhebber: met fixed-effects regressiemodellen), en wat blijkt: naarmate verkopers meer geheel positieve beoordelingen hebben (vijf sterren), verkopen ze hun waar sneller en voor hogere prijzen. Negatieve beoordelingen (minder dan vijf sterren) leiden juist tot lagere prijzen en minder afzet. Deze resultaten zijn consistent met het eerdere onderzoek naar legale online markplaatsen.
We laten daarmee zien dat reputatiesystemen een effectief middel zijn om vertrouwen van de koper in de verkoper in dit soort risicovolle transactie te bevorderen, óók in een context waarin kopers geen enkele mogelijkheid hebben de verkoper te traceren, waarin ze per definitie in zee gaan met criminelen, en waarbij ze niet terug kunnen vallen op wet- en regelgeving. Ons onderzoek biedt daarmee een bijzonder strenge toets van de theorie achter reputatie-effecten, en de resultaten laten zien dat die theorie de toetst glansrijk doorstaat.
Geen Hobbesiaanse ‘state of nature’
Uiteraard zijn hier ook wel wat kanttekeningen bij te zetten. Zo zou je kunnen tegenwerpen dat ook cryptomarkten niet helemaal “Hobbesiaans” zijn in de zin dat ze waarschijnlijk niet zouden kunnen bestaan buiten een ordelijke en gereguleerde samenleving. Ze hebben immers een geavanceerde technologische infrastructuur nodig om te functioneren, pakketjes met drugs moeten veilig door reguliere postbedrijven bezorgd kunnen worden, enzovoort. In die zin kunnen we niet beweren dat reputatiesystemen in staat zouden zijn vertrouwen te creëren “vanuit het niets”. Wat we wel laten zien is dat ook binnen de wetteloze “capsule” van het anonieme en wetteloze Dark Web reputatiemechanismen werken zoals voorspeld.
Daarnaast zijn cryptomarkten ook intern niet ongeorganiseerd. Er zijn beheerders die de marktplaats het reputatiesysteem ontworpen en gebouwd hebben, en vaak ook als tussenpersoon (met een derdenrekening) bij de betaling fungeren wat het vertrouwensprobleem enigszins verzacht (maar wel weer een nieuw vertrouwensprobleem schept tussen beheerders en gebruikers: beheerders gaan er niet zelden met de poet vandoor).
Dark Web als sociaalwetenschappelijke goudmijn
Dit soort overwegingen roept allerlei nieuwe en interessante vragen op over zelforganisatie, samenwerking en het ontstaan van instituties, die goed te onderzoeken zijn aan de hand van het Dark Web. De wereld van cryptomarktplaatsen is daarbij volop in beweging: na de ondergang van Silk Road schoten nieuwe marktplaatsen als paddenstoelen uit de grond, waarbij beheerders allerlei nieuwe mechanismen uitvonden om hun handel nog beter te beveiligen. Meer recent, na een spectaculaire operatie van onder andere de Nederlandse recherche, zijn er aanwijzingen dat de grote gecentraliseerde marktplaatsen plaats maken voor een meer decentrale aanpak, waarbij verkopers hun eigen ondergrondse webshops opzetten.
Mogelijke onderzoeksvragen zijn bovendien niet beperkt tot cryptomarktplaatsen: ook bijvoorbeeld de hackerscollectieven en forums van radicale bewegingen die er te vinden zijn bieden volop aanknopingspunten voor dit soort vragen. De combinatie van enerzijds het geïsoleerde bestaan in een wetteloos “vacuüm”, en anderzijds, dankzij haar digitale aard, de mogelijkheid gedrag op grote schaal gedrag te observeren maakt de wereld van het Dark Web een potentiële goudmijn voor sociaalwetenschappelijk onderzoek.
Interessant stuk! Alleen: dit is toch een most likely case om reputatie-effecten te vinden? Waar moet je je in zo’n situatie anders op baseren?
Als er wel legale bescherming is, kun je het je permitteren om niet op de reputatie van de verkoper te letten: als het misgaat is er nog altijd het rechtsstelsel om op terug te vallen.
Terechte opvatting, denk je alleen niet dat dit meer een argument is om wetgeving theoretisch te conceptualiseren als een gecentraliseerd reputatie-systeem waarin het vertrouwen van de enkele persoon niet langer relevant is, en waar het collectieve vertrouwen dat genoten wordt door een legitieme overheid (die in staat is sancties op te leggen bij een vertrouwensbreuk) deze ‘vertrouwensvacuüm’ heeft opgevuld?
Met andere woorden: ook in de least-likely case van transacties onder een legaal systeem kunnen we spreken over vertrouwen en reputatie-effecten, alleen is dit niet langer gebaseerd op de partijen die direct in de transactie betrokken zijn, maar op een derde, abstracte partij van legale bescherming.
@Kristof: klopt dat het één van de weinige dingen is die zouden *kunnen* werken, maar *dat* het dan ook werkt zoals verwacht laten we hier voor het eerst empirisch zien.
Mee eens hoor. Alleen lijk je in de tekst indirect te suggereren dat het minder waarschijnlijk is dat reputatie een rol speelt op het dark web dan in reguliere marktsystemen met juridische fall back option.
Terwijl het omgekeerde het geval is: het is net erg waarschijnlijk dat je een effect van reputatie vindt omdat je het al vindt in systemen waar burgers een fall back option hebben (en het dus niet alles of niets is). In die zin is het dus erg logisch dat je uiteindelijk een effect vindt van reputatie op het dark web.
Maar: ik ben het nog steeds met je eens dat het belangrijk is om het empirisch te onderzoeken en vast te stellen.
De meerwaarde van de studie zit verder voor mij ook in jullie onderzoek naar de sterkte van het effect. Je kan op basis van de eerdere studies verwachten dat reputatie een effect heeft, maar je weet niet hoe sterk dat is. En het effect lijkt erg sterk te zijn als de cutt-off al tussen 4 en 5 sterren zit! Better safe than sorry blijkbaar.
Kristof, you are of course right, but this is not the point we try to make in our paper and the blog post.
It is true that given the absence of legal enforcement, the reputation effect should be stronger in the Dark Web than in the Clearnet (e.g. eBay). However, there are other reasons why mutually beneficial exchange works to such a large extent in legal market platforms.
One important reason might be that these exchanges are backed by legal authorities and that the parties involved (buyers, sellers, platform providers) can refer to the law in case of fraud, for example. Given this safety net, it is an open question whether the reputation system alone would be sufficient to safeguard mutually beneficial market exchanges in anonymous online markets.
Our paper provides convincing evidence that it does. But whether the reputation effects are larger in Silk Road than in eBay we cannot say because the institutional set-ups of these two platforms are not directly comparable.
De ‘marktplaats’ probeert via het reputatiesysteem een meerdere generatie-‘spel’ (game theorie) te forceren, zodat de eerlijke speler evolutionair voordeel heeft. Interessant is hier, dat de anonimiteit aan een individu de mogelijkheid biedt te knoeien met een multi-identiteitnetwerk en met het geheugen tussen de generaties (serieel defector). Voer voor wiskundigen.
Niet alleen voor wiskundigen; ook sociologen (en politicologen, en economen natuurlijk) doen aan speltheorie ;-). De hypothesen die we in het artikel toetsen zijn inderdaad gebaseerd op speltheoretische modellen, zij het niet op de evolutionaire variant.
Probleem is wel dat de onderzoeksgroep binnen het Dark Web, niet representatief is voor de totale bevolking of deelgroepen. Interessante uitkomsten zeggen m.i. dus alleen iets over deze onderzoeksgroep, maar niet over andere onderzoeksgroepen.
Dat zou kunnen, maar dat is hier ook de claim niet. Wat we willen laten zien is dat bekende theoretische mechanismen over reputatie en vertrouwen óók werken in een geïsoleerde en wetteloze context als het Dark Web. Sterker nog, je zou kunnen zeggen dat de generaliserende claim “reputatiemechanismen werken in een wetteloze context voor de totale bevolking” weinig betekenis heeft, want de totale bevolking bevindt zich nou eenmaal niet in een dergelijke situatie.
Wel kan je je afvragen in hoeverre onze resultaten afhangen van specifieke kenmerken van gebruikers van Dark Web marktplaatsen. Zijn zij bijvoorbeeld meer dan gemiddeld gevoelig voor reputatiesignalen? Dat is een interessante discussie, maar die vereist wel een veel uitgebreidere argumentatie dan alleen “de onderzoeksgroep is niet representatief”.
Theoretisch zou je je nog een onderzoeksopzet kunnen voorstellen waarin je een steekproef uit een relevante populatie aselect in een Dark Web-context zet en daar laat handelen. In de praktijk is dat natuurlijk niet haalbaar.