• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Voorbij de dichotomie van ‘democratie’ en ‘niet-democratie’

door Femke E. Bakker 31/01/2014 0 Reacties

Eerder schreef ik op dit blog dat er in onderzoek naar de zogenaamde Democratische Vrede – en eigenlijk in de meeste studies binnen de internationale betrekkingen ­(IB) – een heel simpele classificatie van regimetype wordt gebruikt: de democratie en de niet-democratie. Met democratie wordt doorgaans de Westerse en vaak al wat langer bestaande democratie bedoeld, die gefundeerd is op een (al dan niet geschreven) grondwet waarin de fundamentele mensenrechten zijn opgenomen en wier gebruiken ondersteund worden door democratische instituties. Met ‘niet-democratie’ wordt de rest bedoeld, of anders gezegd: het overschot, alles wat niet overeenkomt met dat model van de Westerse liberaal-democratie. Daarbij wordt vaak voorbijgegaan aan de inzichten over verschillende regimes die binnen de vergelijkende politicologie al veel verder ontwikkeld zijn.

Binnen de groep van democratieën zijn al talloze varianten te bedenken, bijvoorbeeld in termen van institutionele kenmerken of de acceptatie van de burgers van die instituties en daaruit voortvloeiende normen, om maar wat te noemen. We kunnen binnen die groep van ‘niet-democratieën’ ook een onderscheid maken op basis van allerlei verschillende kenmerken (zie bijvoorbeeld hier, hier, hier en hier). De vergelijkende politicologie spreekt daarom ten eerste al niet over ‘niet-democratie’ maar eerder over autocratie, wat een veel minder geladen connotatie heeft. We noemen het zoogdier hond tenslotte ook geen niet-kat…

Ten tweede kunnen deze autocratieën veel specifieker geclassificeerd worden, bijvoorbeeld op basis van de machthebbers: wie heeft het voor het zeggen in een staat? Een militaire junta (denk aan Birma), één (en vaak de enige) politieke partij (denk aan autocratisch China), één leider (de dictatuur, zoals Irak onder Saddam Hoessein) of een groepje religieuze leiders (denk aan theocratie Iran onder de ayatollahs).

 

Autocratieën en internationale samenwerking

De nieuwe studie van Michaela Mattes en Mariana Rodríguez (paywall) naar de invloed van bepaalde institutionele kenmerken van een staat op de mogelijke samenwerking met andere staten pakt het concept autocratie wel uit. Ook zij stellen dat de black box van de groep autocratieën geopend zou moeten worden om tot meer begrip van het gedrag van deze staten te komen. Er wordt bij democratieën vanuit gegaan dat ze goed onderling samen kunnen werken om drie redenen: de leiders moeten verantwoording afleggen aan hun kiezers, de flexibiliteit om besluiten te nemen is beperkt en de binnenlandse processen zijn transparant. Die drie kenmerken maken dat democratieën elkaar vertrouwen als het gaat om te nakomen van verplichtingen. Mattes en Rodríguez beargumenteren echter dat ook sommige autocratische systemen wel eens (gedeeltelijk) aan die kenmerken zouden kunnen voldoen en stellen de vraag of de institutionele verschillen van autocratieën wellicht van invloed zijn op het al dan niet samen werken met andere staten.

Om die vraag te onderzoeken gebruiken ze de classificatie van Barbara Geddes en maken een onderscheid tussen één-partijsystemen, militaire regimes en personalistische dictatorschappen.  Ze beargumenteren dat ook leiders van autocratieën verantwoording af moeten leggen voor hun daden. Weliswaar heeft het grote publiek minder te zeggen dan in een democratie, maar onderzoek (paywall) heeft aangetoond dat leiders van een autocratie wel rekening moeten houden met een aanwezige elite die hun beslissingen moet ondersteunen, en dat afzetting ook in autocratieën mogelijk is. Dat zou volgens Mattes en Rodrígues het sterkste spelen bij één-partijregimes, waar leiders gemakkelijker kunnen worden afgezet dan in een dictatuur. Daarnaast is voor de leiders van een één-partij regime ook de flexibiliteit om besluitvorming over een heel andere boeg te gooien vaker gelimiteerd omdat er meerdere mensen over gaan, zeker in vergelijking met een dictator waar besluitvorming de facto meer op de persoon van de dictator leunt.  Als laatste vermoeden Mattes en Rodríguez dat een één-partij regime doorgaans opener is over hun besluiten, omdat deze vaker iets zeggen over de ideologie van de partij en het van belang is dat te tonen. Een dictator zou die ideologische verantwoording minder nodig hebben.

De resultaten tonen een significant verschil in het samenwerkend gedrag van verschillende paren van  autocratieën: de staten met een één-partijregime blijken inderdaad vaker samen te werken met elkaar dan staten met militaire regimes of dictaturen onderling. Interessant genoeg bleek er geen groot verschil te zitten tussen militaire-regimes en dictaturen, terwijl een militair regime vaak wel uit meerdere personen bestaat en er daardoor variatie te verwachten zou mogen zijn. Volgens Mattes en Rodríguez kan dat heel goed liggen aan een te gering aantal militaire regimes in de dataset, maar ze wijzen er tegelijkertijd op dat er in ieder geval sterk bewijs ligt dat dictaturen doorgaans het samenwerken met andere staten veel meer uit de weg gaan dan andere autocratieën.

 

Voorbij de dichtomie

Deze studie wijst ons als politicologen op twee belangrijke inzichten. Het concept van autocratie moet beter uitgewerkt worden in studies van statelijk gedrag, voorbij de doorgaans gebruikelijke dichotomie van democratie en niet-democratie. Daarnaast is de assumptie dat alleen de binnenlandse situatie van democratieën er toe doet voor het begrijpen van internationale betrekkingen niet houdbaar. Anders gezegd: deze studie toont aan dat studies naar het gedrag van staten in internationale betrekkingen zich niet zou moeten laten leiden door postulaten die zijn ingegeven door onze voorkeur voor democratie, hoe begrijpelijk die voorkeur ook is.

Filed Under: EU en internationaal, Religie, ideologie en ethiek Tagged With: autocratie, dictatuur, internationale betrekkingen

Over de auteur

Femke E. Bakker
Femke Bakker is universitair docent politicologie aan Universiteit Leiden, waar ze politiek gedrag onderzoekt. In het bijzonder bestudeert Femke (politiek) leiderschap, besluitvorming, en de impact van meditatie op politiek gedrag.
Website: http://www.femkebakker.net
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Een verkiezingscampagne zonder peilingen is een slecht idee

De opkomst en val van Ben Carson

De Top Kijkt Om: Lessen voor effectieve bestuurders

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in