Vriendjespolitiek doe je zo

Ieder land heeft zo zijn eigen politieke schandalen. Pensioenfraude hier, fout verleden daar, of regelrechte corruptie of andere misdaden. Het aardige van het in het buitenland wonen is dat je dit soort schandalen in een ander land eens ‘van binnenuit’ meemaakt; en in het bijzonder hoe er op gereageerd wordt.

De Ierse premier (‘Taoiseach’) Enda Kenny kwam de afgelopen week in de moeilijkheden vanwege de voordracht van een Senator. Niet alleen verkoos hij een man uit een nabijgelegen regio boven drie vrouwelijke kandidaten (terwijl er een vrouw vertrok), ook benoemde hij deze man snel tot een bestuursfunctie bij het Irish Museum of Modern Art (IMMA) zodat hij een sterker CV zou hebben. Dit soort politieke benoemingen bij toezichtorganen is in Ierland (helaas) eerder regel dan uitzondering, ondanks expliciete verkiezingsbeloften van de regeringspartijen.

Vacature

De Ierse Senaat wordt (deels) verkozen door een kiescollege van lokale bestuurders, maar bij een tussentijdse vacature stemt het parlement zelf over de vrijgevallen plek. Aangezien de regeringspartijen een meerderheid hebben in de Dáil (lagerhuis) en de Senate (hogerhuis) is dat in feite een benoeming door de leiders van die partijen. Daarbij ging de premier voorbij aan een aantal geschikte vrouwelijke kandidaten uit Dublin. McNulty werd gezien als mogelijke kandidaat in zijn kiesdistrict voor de Dáil bij de volgende landelijke verkiezingen. Anders dan in Nederland is de Ierse Senaat eerder een opstap naar het Lagerhuis dan andersom.

Tegenstanders van McNulty wezen er op dat hij helemaal niet zo’n aantrekkelijke kandidaat was. Bij de lokale verkiezingen van mei was hij er niet eens in geslaagd om een gemeenteraadszetel te bemachtigen. Wel was hij een geslaagde ondernemer en dat was een groep die zelfs binnen het centrum-rechtse Fine Gael nog ondervertegenwoordigd was.

Window dressing

Een probleem voor McNulty was zijn gebrek aan ervaring op het gebied van cultuur en onderwijs, hetgeen de commissie is waarin hij zitting zou moeten nemen. Daar had de partijleiding van Fine Gael wel een oplossing voor. Ongeveer een maand voor de verkiezing werd hij door partijgenoot Humphreys benoemd tot lid van de raad van toezicht van het Irish Museum of Modern Art (IMMA). Dertien dagen later moest hij alweer aftreden, omdat de regels van IMMA niet toestaan dat je tegelijkertijd kandidaat-Senator en toezichthouder bent.

Veel meer dan het oppoetsen van McNulty’s CV was het dus niet. Met dank aan de banenmachine van de regeringspartij.

Patronage

Deze kwestie is geen uitzondering in Ierland. Uit onderzoek van Kopecký et al. (2012) blijkt Ierland in de middenmoot te staan als het gaat om patronage, het toespelen van overheidsbanen en -functies aan partijgenoten. Het gaat in Ierland dan met name om toezichtsfuncties zoals die bij IMMA. Hierin hebben ministers een grote mate van autonomie. Hoewel zeker niet elke benoeming een politieke is, speelt partijkleur vaak een rol. In Nederland speelt partijkleur ook een rol vanuit het idee van evenredigheid: alle partijen moeten hun deel van de functies krijgen. In Ierland is het eerder ‘winner takes all’: de baantjes gaan (in ieder geval als politieke kleur een rol speelt) in grote meerderheid naar leden van de regeringspartijen. Dan is het natuurlijk lastig om je tegen het verwijt van vriendjespolitiek in te dekken.

Hoewel de oppositie zeer kritisch reageert, zullen de meeste regeringsgezinde parlementariërs de voorgedragen kandidaat toch steunen, al was het maar om het gezicht van de premier te redden. De premier heeft zijn excuses aangeboden. Zijn optreden staat in schril contrast met zijn stellingname toen hij nog oppositieleider was. Nu zou er dan toch écht een transparante procedure komen voor de benoeming bij toezichtorganen.

Ondertussen dient een nieuw schandaal zich al aan: een oud-gemeenteraadslid, tevens (part-time) directeur van Irish Water, is benoemd tot chauffeur van de minister die toezicht houdt op, u raadt het al, Irish Water.

Update 30/9 15u35: John McNulty heeft zich inmiddels teruggetrokken als kandidaat in de Senaatsverkiezing.