Vroeger naar school, goed idee?

PvdA: Met 3 jaar naar school

Diederik Samsom lanceerde afgelopen weekend het plan om kinderen al vanaf drie jaar naar school te laten gaan. Men moet, aldus de partijleider van de PvdA, al op jonge leeftijd het kanaal ter bevordering van opwaartse mobiliteit instromen, om zo de ongelijkheid te beperken.

Via een opiniestuk in de Volkskrant en een interview bij Buitenhof volgt Samsom de stelling dat het onderwijs een belangrijke scheidslijn in de Nederlandse samenleving vormt. Kansen op de arbeidsmarkt, partnerkeuze, politieke overtuigingen, vrijetijdsgedragingen, hoger opgeleiden verschillen op vele terreinen van lager opgeleiden. Een belangrijke politieke en morele vraag is hoe een onderwijsstelsel kansengelijkheid kan bevorderen. Hoe kunnen we bereiken dat iedereen op de juiste plek terecht komt?

Het CDA ziet het anders

Je zou denken dat iedereen het belang in ziet van de verlaging van de leerplichtige leeftijd. Maar nee. Michel Rog, CDA-Kamerlid, stelt in de NRC van maandag 9 februari 2015 dat de plannen van Samsom het probleem verergeren.“Kinderen van hoogopgeleiden krijgen op deze manier juist extra kansen,” lees ik. Ik ben benieuwd waar dit Kamerlid deze informatie vandaan heeft. Het rijmt niet met de wetenschappelijke evidentie die ik ken.

Het belang van voor- en vroegschoolse educatie

Er is steeds meer bewijs dat voor- en vroegschoolse educatie (VVE) belangrijk is om gelijke kansen te bevorderen. Kinderen uit achterstandsmilieus hebben meer baat bij VVE dan kinderen uit hogere milieus. Voor Nederland is dit aangetoond door een aantal economen (Leuven e.a. 2010 [paywall]); meer scholing voor vierjarigen leidt tot een verbetering van lees- en rekenvaardigheid voor achterstandskinderen, terwijl de winst voor kinderen uit hogere milieus afwezig is. Bewijs is eveneens in Noorwegen gevonden (Black e.a. 2011). Ook het onderzoek van de Utrechtse onderwijskundige Paul Leseman wijst er op dat sociale en etnische verschillen al bij het begin van de basisschool aanwezig (en hardnekkig) zijn, waardoor vroeger ingrijpen belangrijk wordt geacht.

Voorschoolse educatie is bovendien niet alleen bevorderlijk voor gelijke kansen. De econoom en Nobelprijswinnaar James Heckman stelt dat het ook de hoeveelheid menselijk kapitaal in de samenleving vergroot. Kansengelijkheid is dus niet alleen meer een morele kwestie, maar is direct van belang voor economische groei. De ‘rate of return’ op de investering in voorschoolse educatie is bovendien hoger dan voor onderwijs in het basis- of voortgezet onderwijs. Tel uit je winst.

Tijd voor een VVE-beleid

Tegelijkertijd is het Nederlandse VVE-beleid een lappendeken, en zijn de huidige kinderdagverblijven weinig effectief (zie hier een rapport van Geert Driessen van het ITS in Nijmegen, en hier [paywall] een studie naar de gebrekkige educatieve kwaliteit van de kinderopvang van Helmerhorst e.a. 2015). Eens te meer reden voor Den Haag om een visie op vroeg- en voorschoolse educatie op te stellen.

Een middellangetermijnvisie op voorschoolse educatie lijkt in Nederland vooralsnog nauwelijks te bestaan. Beleid ten aanzien van bijdrage aan de kosten van de kinderopvang verandert bijvoorbeeld per regering, zodat jonge gezinnen hun werkzaamheid nauwelijks kunnen aanpassen aan dit flipperkastbeleid.

Verder lezen:

Black, S. E., Devereux, P. J., & Salvanes, K. G. (2011). Too Young to Leave the Nest? The Effects of School Starting Age. Review of Economics and Statistics, 93(2), 455–467.

Driessen, G. (2012). Variatie in Voor- en Vroegschoolse Educatie. Een onderzoek naar de uiteenlopende wijzen waarop in gemeenten vorm wordt gegeven aan VVE. Nijmegen: ITS.

Helmerhorst, K. O. W., Riksen-Walraven, J. M. A., Gevers Deynoot-Schaub, M. J. J. M., Tavecchio, L. W. C., & Fukkink, R. G. (2015). Child Care Quality in The Netherlands Over the Years: A Closer Look. Early Education and Development, 26(1), 89–105.

Leuven, E., Lindahl, M., Oosterbeek, H., & Webbink, D. (2010). Expanding schooling opportunities for 4-year-olds. Economics of Education Review, 29(3), 319–328.