Gisterenavond lanceerde VVD-kamerlid Malik Azmani het verregaande voorstel om de EU-grenzen te sluiten voor asielzoekers. Misschien niet toevallig gebeurde dit niet in een Kamerdebat, maar kwam het voorstel via diverse media naar buiten. De politieke en maatschappelijke reacties op het voorstel zijn fel en de speculaties over de achterliggende redenen voor het voorstel zijn in volle gang. Moet het voorstel serieus genomen worden of gaat het hier om profilering op een voor de VVD electoraal gunstig thema? Gezien het feit dat het plan praktisch volledig onuitvoerbaar is lijkt het laatste het meest waarschijnlijk.
Responsiviteit
Het kan desalniettemin zijn dat er middels het voorstel een groot maatschappelijk probleem aan de kaart gesteld wordt. Natuurlijk, de situatie op de Middellandse Zee, waar talloze bootvluchtelingen proberen Europa te bereiken is schrijnend. Maar hoe groot is het probleem in Nederland? Hebben we hier te maken met een dusdanig grote toestroom van asielzoekers dat draconische maatregelen nodig zijn?
De onderstaande figuur laat onder andere het aantal asielaanvragen per jaar zien (cijfers van het CBS) vanaf 1990 – inderdaad zien we in de meest recente jaren een lichte stijging, maar het aantal ligt nog niet half zo hoog als in het midden van de jaren negentig. De cijfers lijken in dat opzicht niet in het voordeel van Azmani te spreken.
Een meer algemene vraag is of Tweede Kamerleden überhaupt sterk reageren op feitelijke indicatoren zoals het aantal asielaanvragen. In dit specifieke voorbeeld kunnen we daarvoor kijken naar de jaarlijkse correlatie tussen het aantal gestelde Kamervragen en het aantal asielaanvragen. De Kamervragen zijn vanaf eind 1995 doorzoekbaar via officielebekendmakingen.nl. Gezien het feit dat het aantal vragen in de afgelopen jaren in zijn algemeenheid sterk is toegenomen gebruik ik hier het percentage vragen waarin ‘asielzoeker’ als woord of als deel van een woord (bijvoorbeeld asielzoekerscentrum) voorkomt. De correlatie is laag: r=.17: er is geen duidelijk verband tussen parlementaire aandacht en asielaanvragen en de responsiviteit is van de Tweede Kamer lijkt niet erg groot.
Media
De aandacht in de krant blijkt een stuk beter te correleren met het aantal asielzoekers. Ik gebruik hier het NRC Handelsblad, omdat deze vanaf 1990 digitaal beschikbaar is. De resultaten voor andere kranten zijn vergelijkbaar. Wederom zoek ik naar het voorkomen van het woord of woorddeel ‘asielzoeker’. De correlatie is hier .50 – er is derhalve een duidelijk verband tussen berichtgeving en aantal aanvragen, waarbij meer asielzoekers zorgen voor meer berichtgeving.
Opvallend genoeg is de correlatie tussen parlement en krant het sterkst: r=.65. We kunnen daaruit voorzichtig afleiden dat parlementariërs aandacht aan asielzoekers gaan besteden als journalisten dat ook doen. Dit is in overeenstemming met bevindingen van Stuart Soroka (paywall, hier), die concludeert dat voor unobtrusive en dramatic issues de effecten van media op politiek (en publiek) het sterkst zijn: stijging in asielzoekers nemen mensen vaak niet direct waar, terwijl dramatische gebeurtenissen (oorlogen, persoonlijke drama’s) de aandacht voor dit onderwerp sterk sturen. In een tijd waarin we met grote regelmaat geconfronteerd worden met dramatische beelden van bootvluchtelingen is de impact op politici en beleidsmakers weinig verwonderlijk. De manier waarop de VVD het onderwerp oppikte was in dit geval op zijn minst opvallend en lijkt vooral bedoeld om haar rechtse profiel verder op te poetsen.
Hear hear! Genadeloze analyse; compliment.
Varieren de twee correlaties (.17; .65) tussen de verschillende partijen? Als VVD zich zou laten leiden door electorale profilering, zouden deze twee correlaties voor VVD kamerleden significant moeten afwijken van de correlaties van kamerleden uit andere partijen (graag uitsplitsen per partij). Gezien het aantal asielaanvragen per jaar lijkt mij een dergelijke splitsing naar (groepen van) politieke partijen goed mogelijk. Mijn hypothese is dat de correlaties van de gevestigde partijen niet systematisch en significant afwijken, omdat elke partij het asielzoekersthema op zijn eigen manier gebruik voor electorale profilering (dus alleen de inhoud verschilt tussen partijen, niet de mate). Pas als de correlaties van VVD kamerleden afwijken van die van andere kamerleden, kan de tweede vraag beantwoord worden of er sprake is van electorale profilering door de VVD.