Waar gaan troonredes over en was de Troonrede van 2014 anders?

Ook dit jaar is de kritiek op de troonrede niet mals: ‘Geen visie’, ‘afbraakkabinet’, ‘alleen stokpaardjes’, ‘weinig nieuws’. Verwachten deze critici werkelijk een andere troonrede? Was deze troonrede soms anders dan anderen? Laten we dat eens in kaart brengen aan de hand van 2 thema’s: de onderwerpen van de troonredes door de geschiedenis heen en de mate waarin er concrete voorstellen worden gedaan.

Waar gaan de troonredes over en waarin verschilt die van 2014?

Gerard Breeman en collega’s hebben een aantal jaar geleden de zinnen uit alle troonredes tussen 1947 en 2007 gecodeerd aan de hand van een bestaand coderingsschema (link). Aan de hand daarvan konden ze aangeven hoeveel aandacht elk onderwerp heeft gekregen in de verschillende toespraken. De figuur hieronder laat (in rood) de gemiddelde aandacht per onderwerp zien. De macro-economie en buitenlands beleid krijgen relatief de meeste aandacht. Ik heb zelf de troonrede van 2014 gecodeerd aan de hand van het schema van de auteurs. Het kan zijn dat ik wat foutjes heb gemaakt, sowieso zouden natuurlijk meerdere mensen het moeten coderen, hoe dan ook: het resultaat zou hooguit een paar procent moeten verschillen. De blauwe balken geven dus de aandacht voor elk onderwerp uit de troonrede van 2014 aan. Wat opvalt is dat ook in 2014 buitenlands beleid en de macro-economie de meeste aandacht krijgen (other zijn verschillende kleine onderwerpen). Gezondheid en sociale zekerheid krijgen meer aandacht dan gemiddeld. Voor milieu bijvoorbeeld is er helemaal geen aandacht. In het geval van gezondheid en milieu volgen de verschillen van het gemiddelde trends over tijd.

Hoe concreet zijn troonredes?

Breeman en collega’s hebben ook gecodeerd hoeveel zinnen in de troonrede “more or less doable policy intentions” voorstellen. Zij rapporteren dat de troonredes over tijd steeds vager werden en dat minder dan 60% van de zinnen een min-of-meer concreet beleidsvoorstel bevat. Nu is het moeilijk deze codering te repliceren, maar ik heb het geprobeerd en ben naar mijn mening ruimhartig geweest in zinnen te markeren als min-of-meer concrete voorstellen. Toch turf ik uiteindelijk slechts 30% van de zinnen als concrete voorstellen. Dit past in de trend dat troonredes steeds minder concreet worden.

Hoeveel lijken de troonredes op elkaar?

Politieke thema’s en partijpolitieke prioriteiten zijn sticky. Die veranderen niet vaak, en als ze veranderen dan is het vaak met een schok. Tuurlijk heeft de Troonrede 2014 meer aandacht voor specifieke gebeurtenissen uit 2014. Daarin verschilt het van andere troonredes. Maar qua onderwerpkeuze is het verder niet wezenlijk anders. Ook dat is niet verrassend. Breeman en collega’s laten zien dat de correlatie in onderwerpkeuze tussen troonredes in opeenvolgende jaren erg hoog is, vaak boven de 0.75. Dit betekent dat de onderwerpkeuze in een troonrede behoorlijk goed te voorspellen valt. Dus waarschijnlijk ook in 2015 geen spanning en sensatie bij de Troonrede!