Waarom denken kiezers dat partijen hun verkiezingsbeloften (niet) vervullen?

Dat politici zich niet aan hun verkiezingsbeloftes houden is een breed gedragen opvatting. Uit onderzoek blijkt daarentegen dat in Nederland zo’n 60% van de beloften van regeringspartijen wordt omgezet in beleid. Een recente analyse van het regeerakkoord door NU.nl liet zien dat slechts een klein deel van de oorspronkelijke plannen definitief is afgeschoten.

Waarom denken burgers vaak dat plannen niet worden uitgevoerd? Robert Thomson en Heinz Brandenburg onderzochten dit in Ierland en Groot-Brittannië. Ze vroegen deelnemers aan een enquête naar hun mening over de vervulling van een aantal beloften die tijdens de vorige verkiezingen waren gedaan.

Uit het Ierse onderzoek van Thomson was al gebleken dat de daadwerkelijke vervulling van beloften een grote impact heeft op de mening van respondenten. Kiezers zijn dus zeker niet los gezongen van de werkelijkheid: wordt een belofte daadwerkelijk vervuld, dan zijn meer mensen van mening dat deze vervuld is. Over het algemeen zijn ze echter wel negatiever dan zou moeten. Zo werd de belasting in Ierland zoals beloofd verlaagd, maar slechts 25% was van mening dat deze belofte helemaal vervuld was; 16% vond zelfs dat de belofte helemaal niet vervuld was. Thomson concludeerde ook dat het steunen van een regerings- of oppositiepartij invloed had: de eerste groep was aanmerkelijk positiever.

Nieuwe verklaringen

Het nieuwe, nog niet gepubliceerde, Engelse onderzoek van Brandenburg en Thomson vindt twee interessante aanvullende verklaringen. Meer politieke kennis leidt tot een betere inschatting: respondenten die alle 6 kennisvragen goed hadden, wisten een vervulde belofte in 80% van de gevallen correct als vervuld te beoordelen. Deelnemers met alle vragen fout deden dit in minder dan 70% van de gevallen correct. Onvervulde beloften zagen zij juist relatief vaak als vervuld (30%), in vergelijking met deelnemers met meer politieke kennis (10%).

Bovendien bleek dat mensen over het algemeen negatiever waren over beloftevervulling als ze de vraag werd voorgelegd of ‘partijen deze beloften vervulden’ in plaats van een meer neutrale formulering of ‘de volgende voorstellen waren doorgevoerd’. Dit sluit aan bij de negatieve opvattingen over partijen en beloftevervulling die in het algemeen leven onder kiezers. Hoewel het gevoel van mensen over beloftevervulling dus best sterk gerelateerd is aan een objectief oordeel daarover, blijken vooroordelen over partijen en een beperkte politieke kennis een goede evaluatie van partijen in de weg te staan.