• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Waarom houdt de Eerste Kamer zoveel initiatiefwetgeving tegen?

door Simon Otjes 19/11/2015 1 Reactie

Een opvallende stemming in de Eerste Kamer: op 10 november wees de Eerste Kamer het initiatiefvoorstel van Recourt, Oskam en Segers af. De PvdA, CDA en ChristenUnie Kamerleden stelden voor om het mogelijk te maken bestuurders van publieke instanties strafrechtelijk te vervolgen. Het meest opvallend was dat het CDA de partij van initiatiefnemer Oskam tegen het voorstel stemde.

De Eerste Kamer toont haar tanden bijna nooit. Tussen 1998 en 2015, is slechts in 0.5% van de wetten die naar de Eerste Kamer zijn gekomen, afgewezen. In diezelfde periode zijn er een 54 initiatiefwetten bij de Eerste Kamer aangeboden. Daarvan zijn er 5 afgewezen. Dat is 9%. Waarom is de Eerste Kamer strenger, en wel twintig keer strenger, over het werk van de collega’s in de Tweede Kamer dan over het werk van de regering?

 

Initiatiefnemers stemmen bijna nooit tegen eigen wetgeving

Een belangrijke reden dat wetgeving bijna nooit door de Eerste Kamer wordt afgewezen, is dat de regering tot 2010 verzekerd is geweest van een meerderheid in de Eerste Kamer. Een regeringspartij stemt bijna nooit tegen wetgeving die door haar regering is voorgesteld: bijna nooit is hier in 1%. Hierin lijken ze eigenlijk best op de partijen van initiatiefnemers. Bij initiatiefwetgeving stemt 2% van de Eerste Kamerfracties van de partijen van initiatiefnemers tegen. In de periode tussen 1998 en 2015 gaat het concreet om twee gevallen: de VVD stemde in 2006 in de Eerste Kamer tegen het voorstel van het lid Luchtenveld om de ‘flitsscheiding’ in stand te houden. Van de brede Tweede Kamermeerderheid (van SP tot LPF) bleef in de Eerste Kamer slechts D66 over. De PvdA Eerste Kamerfractie stemde 2013 tegen het voorstel van PvdA’er Heijnen om de gemeenteraden te verkleinen. Het feit dat initiatiefwetgeving vaak de lijn tussen coalitie en oppositie doorbreekt en dat de initiatiefnemers slechts in een paar gevallen verzekerd zijn van een meerderheid in de Eerste Kamer is een reden waarom zoveel initiatiefwetgeving wordt afgewezen.

 

“Oppositie” is kritischer

Dit is echter niet de gehele reden: oppositiepartijen stemmen vaker tegen wetten dan coalitiepartijen. Dit is gemiddeld 5% van de stemmingen. Echter de niet initiatiefnemende partijen stemmen wel in 31% van de gevallen in de Eerste Kamer tegen wetgeving. De “oppositie” bij initiatiefwetgeving blijkt dus veel strenger voor wetgeving dan de oppositie bij regeringsvoorstellen. Waarom is de Eerste Kamer zoveel strenger?

Deels heeft dit er mee te maken dat een groot deel van de wetgeving die door de regering wordt voorgesteld weinig controversieel is. Dit zijn verdragen, begrotingen en implementaties van Europese richtlijnen, die allemaal weinig controverse opwekken. De onderwerpen waarop initiatieven genomen worden gaan juist vaak over onderwerpen die zo controversieel zijn dat de regering zijn handen er niet aan wil branden. De Eerste Kamer zal eerder bij controversiële onderwerpen haar veto uitspreken. Maar zelfs als we begrotingen, verdragen en implementaties van Europese richtlijnen negeren, stemt de Eerste Kamer nog steeds voor meer dan 99% van de wetgeving. Dit kan dus niet de hele verklaring zijn.

 

Meer novelles

Tegelijkertijd is het ook zo dat de Eerste Kamer juist naar wetgevingskwaliteit zegt te kijken. Ook op dit punt kan wetgeving geschreven door Kamerleden negatief opvallen. Kamerleden hebben een zeer beperkte ondersteuning en wetgeving schrijven is een vak apart. Het is best mogelijk dat juist initiatiefwetten vaak technische bezwaren hebben. Acht van de 55 initiatiefwetten die de Eerste Kamer hebben gehaald zijn novelles. Dat zijn vaak technische wijzigingspakketten op de wetten die nog op goedkeuring wachten bij de Eerste Kamer. Zo’n novelle wordt door de Eerste Kamer als voorwaarde gesteld voor het aannemen van de wet. Tweede Kamerleden worden dus vaak gevraagd om hun huiswerk over te doen. Ter vergelijking minder dan 1% van de stemmingen tussen 1998 en 2015 over wetgeving geschreven door de regering zijn novelles.

 

Meer dan broedertwisten

Welke conclusies kunnen we hier uittrekken? De Tweede Kamer maakt nauwelijks gebruik van haar initiatiefrecht. Als ze dit wel doen vinden ze vaker de Eerste Kamer tegenover zich. De Eerste Kamer wijst wetten resoluut af of vraagt de indieners de wet aan te passen door een novelle. Dit hangt deels samen met politieke redenen: de initiatiefnemers kunnen minder vaak rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer dan de regering. Bovendien is het waarschijnlijk dat er een kwaliteitsverschil is tussen de wetten. Dit kunnen we ook al zien bij het hoge aantal novelles.

Het meest zorgwekkend is dan dus niet de broederlijke twisten tussen Eerste en Tweede Kamer waarbij de Eerste Kamer graag roet gooit door het werk van de Tweede Kamer, maar dat dit misschien wel gerechtvaardigd is en dat een groot deel van wat de Tweede Kamer verlaat zonder tussenkomst van de regering de toets van de Eerste Kamer niet doorstaat. Tweede Kamerleden missen helaas de capaciteiten en de ondersteuning om wetten te maken die met gemak het kritische oog van de deeltijdcollega’s in de Eerste Kamer overleven.

Filed Under: Politieke partijen Tagged With: eerste kamer, intitiatiefwetsvoorstel, stemgedrag

Over de auteur

Simon Otjes
Universitair docent Nederlandse Politiek bij de Universiteit Leiden en Onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek richt zich op de rol van politieke partijen in Nederland en Europa, met een bijzondere interesse voor de ruimtelijke modellen die politiek gedrag structureren.
Website: http://www.simonotjes.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Arjan says

    20/11/2015 at 12:55

    Intrigerend. Mogen TK leden ook wetten laten becommentariëren door de overheid/staat/ambtenaren en de RvS? M.a.w. kunnen initiatieven van TK-leden door die TK-leden eenvoudig in het gebruikelijke rijkswetgevingstracé in worden gebracht?

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

De wereld door een partijpolitieke bril

Niet bots maar krant en tv bepalen politieke impact sociale media

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in