• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
StukRoodVlees

Politicologie en actualiteit

  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

Waarom stemmen kiezers op lokale partijen?

door Simon Otjes 13/02/2018 2 Reacties

Lokale verkiezingen. Foto: Flickr/RNW (CC BY-ND 2.0)
Lokale verkiezingen. Foto: Flickr/RNW (CC BY-ND 2.0)

Ze zijn sinds 2002 de grootste partij in de gemeenteraden van Nederland: lokale partijen. Toch weten we weinig van waarom mensen op ze stemmen. Ik zocht uit waarom mensen op deze partijen stemmen (studie achter paywall).

Lokale partijen zijn partijen die alleen mee doen met verkiezingen voor de gemeenteraad. Ze doen niet mee aan verkiezingen op hogere niveaus (provincie, landelijk). Ze hebben geen banden met landelijke partijen, zoals combinatielijsten dat vaak wel hebben. Lokale partijen spelen ook een rol bij verkiezingen in landen als Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Noorwegen en Denemarken. Ze zijn ook bijzonder sterk in België, alhoewel het hier heel lastig om het verschil tussen een lokale partij en combinatielijst te identificeren. Veel gemeenten hebben hun eigen partijsysteem in België waar verschillende partijen samenwerken (soms onder de vlag ‘partij van de burgemeester’) en zich minder vaak alleen maar afficheren als een afdeling van een landelijke partij. We kijken hier naar Nederland waar in 2014 28% van de kiezers op een lokale partij stemde. Geen enkele landelijke partij kreeg zo veel stemmen.

Lokalisme, meedoen en afkeer

Er zijn grofweg drie motivaties te bedenken waarom mensen op een lokale partij stemmen. Ten eerste uit wat we “lokalisme” zouden kunnen noemen. Dat is een politieke oriëntatie naar de gemeente. Lokale partijen presenteren zichzelf als kampioenen van lokale belangen. De vraag is wat dat betekent. Onderzoek onder onafhankelijke gemeenteraadsleden in het Verenigd Koninkrijk stelt voor dat lokalisme twee dimensies heeft: een sterke oriëntatie naar de belangen van de gemeenschap en steun voor lokale autonomie. Het zou vanwege hun lokale oriëntatie heel raar zijn als kiezers van lokale partijen een heldere positie hebben op nationale thema’s, als immigratie of inkomensverdeling. Er zijn juist veel verschillende lokale partijen, sommige meer links of meer rechts.

De tweede reden is misschien de meest platte: sommige partijen doen niet mee bij gemeenteraadsverkiezingen. Hun kiezers moeten ergens naartoe. Lokale partijen zijn voor deze kiezers een mogelijkheid. In Nederland doen 50Plus, PVV, de Partij voor de Dieren en de Socialistische Partij wel mee aan landelijke en provinciale verkiezingen, maar deze partijen doen in veel gemeenten niet mee.

Een derde reden om op een lokale partij te stemmen, is meer omdat kiezers zijn afgekeerd van de landelijke politiek. Omdat ze weinig vertrouwen hebben in landelijke politici. Het alternatief voor hen is dan stemmen op lokale partij.  Kortom: lokale partijen zijn succesvol omdat landelijke partijen falen.

Hoog cynisme

Ik heb dit onderzocht aan de hand van het Lokaal Kiezersonderzoek, dat door een groep onderzoekers waaronder  Stuk Rood Vlees’ eigen Tom van der Meer is opgezet om een beeld te krijgen van de relatie tussen kiezers en gemeentelijke politiek.

Het onderzoek geeft steun voor alle drie de hypothesen (lokale politieke oriëntatie, afwezigheid van de eigen partij, laag politiek vertrouwen) maar wel in de tegenovergestelde volgorde. Kiezers van lokale partijen worden in de eerste plaats gekenmerkt door hun hoge cynisme over landelijke politiek. Daar hebben ze geen vertrouwen in. Daarnaast is er een sterke relatie tussen de deelname van de partij waarop iemand in 2012 gestemd heeft bij de gemeenteraadsverkiezingen en de stem op een lokale partij. Kiezers van de 50Plus, PVV, SP en de PvdD stemmen vaker op lokale partijen. Hierbij speelt de aanbodkant een belangrijke rol. Opvallend is dat dit zelfde niet geldt voor kiezers van de ChristenUnie en de SGP, partijen die ook in veel gemeenten niet mee doen.

Waar het gaat om steun voor lokale autonomie of lokale identificatie zijn de effecten het zwakst. Mensen die vinden dat de gemeente meer te zeggen zou moeten hebben dan ze nu hebben stemmen wel vaker op lokale partijen, maar de relatie met identificatie is veel zwakker, in plaats van een oriëntatie naar de gemeenten zijn het eerder mensen die zich identificeren met hun dorp die op een lokale partij stemmen. Die zullen dan vaak op een partij stemmen die het opneemt voor de belangen van een kleinere plaats dat in een herindeling bij een grote gemeente is gekomen, zoals Rosmalens Belang in Den Bosch.

Seculier en gesloten

Wat ten slotte kiezers van lokale partijen kenmerkt is dat ze op politieke thema’s het wel vaak met elkaar eens zijn: ze zijn namelijk conservatief over vraagstukken als immigratie (denk concreet aan het openen van AZCs) en juist progressief op vraagstukken met een morele component (zoals de zondagssluiting). Kiezers op lokale partijen kan je kenmerken als seculier en gesloten. De moreel progressieve oriëntatie is te begrijpen aangezien dat lokale partijen ontstaan zijn in een periode van ontzuiling en dat kiezers die nog sterk verzuild zijn (met een meer conservatieve oriëntatie) dus minder met deze partijen hebben. Hun meer conservatieve opvattingen over immigratie zijn opmerkelijk omdat dit gaat om vraagstukken van globalisering. Kiezers die verder afstaan van gevestigde partijen op deze mondiale thema’s keren naar lokale partijen. Dit is des te opmerkelijker omdat er zo veel verschillende soorten lokale partijen zijn. Dit effect blijft bestaan als we er rekening mee houden dat kiezers van lokale partijen vaak landelijk aanhanger zijn van partijen met conservatieve opvattingen over migratie, zoals de PVV.

Kortom: de push-factor is belangrijk bij de keuze voor een lokale partij. Het zijn kiezers die niet op hun eigen landelijke partij kunnen stemmen omdat deze niet meedoet aan verkiezingen; die niet op een landelijke partij willen stemmen omdat ze weinig vertrouwen hebben in de landelijke politiek. Positieve inhoudelijke factoren lijken een secundaire rol te spelen, alhoewel deze kiezers wel meer lokale autonomie willen. Maar inhoudelijk zijn landelijke scheidslijnen als over immigratie belangrijker.

Filed Under: Lokale politiek Tagged With: gemeenteraadsverkiezingen, kiezersonderzoek

Over de auteur

Simon Otjes
Universitair docent Nederlandse Politiek bij de Universiteit Leiden en Onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen van de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn onderzoek richt zich op de rol van politieke partijen in Nederland en Europa, met een bijzondere interesse voor de ruimtelijke modellen die politiek gedrag structureren.
Website: http://www.simonotjes.nl
  • Sociale media links 

Reader Interactions

Comments

  1. Bart says

    20/02/2018 at 15:41

    Interessant om te lezen over de beweegredenen van mensen om op lokale partijen te stemmen. Ik vraag me nu wel af hoe de PVV het zal doen in de aankomende gemeenteraadsverkiezingen.

    Log in om te reageren
  2. Lennart Quispel says

    25/03/2018 at 11:35

    Interressante analyse. Het maakt me erg nieuwsgierig naar hoe dit met de afgelopen verkiezingen zit. Lokale partijen hebben deze keer ook fors gewonnen in gemeentes waar de landelijke partijen wel aanwezig waren, volgens mij, maar om dat echt helder te krijgen is wat meer analyse nodig dan deze zondagochtend mij toelaat.

    Log in om te reageren

Geef een reactie Reactie annuleren

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Primary Sidebar

Volg ons

  • Facebook
  • Twitter
  • RSS Feed

Populaire berichten

De ideologie van Forum voor Democratie

De ongemakkelijke realiteit van de antivaccinatie-beweging

Wat als… Nederland het Britse kiesstelsel zou hebben?

Willekeurige berichten

Tweestrijd om het Torentje? VVD versus PVV

Stemmen: een verkiezingspodcast zonder peilingen. Aflevering 5 – De Grote Uitslagenshow

Fotocollectie Nationaal Archief/Anefo/Rob Bogaerts

Hoe ga je om met populistisch radicaal-rechtse partijen? Lessen van de bestrijding van de CP en CD

Podcast

Episode 106 – “I’m f**king furious and I don’t f**king care anymore”, with Rob Ford

Rob Ford (University of Manchester) joins us to discuss the resignation of Liz Truss and the sorry … [Lees verder...]

Episode 105 – A new prime minister and a new monarch, with Rob Ford

For the first time ever, the UK acquired a new prime minister and a new monarch in the same week. … [Lees verder...]

Aflevering 104 – Terugblik gemeenteraadsverkiezingen, met Josje den Ridder, Simon Otjes en Tom van der Meer

We gaan de gemeenteraadsverkiezingen nabeschouwen met Josje den Ridder (SCP), Simon Otjes … [Lees verder...]

Populisme

Analyse van raadsinstrumenten laat zien: ook in gemeenteraden heerst het monisme

Het is alweer ruim een half jaar geleden dat de gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden. Inmiddels … [Lees verder...]

Gevoelens van culturele afstand als verklaring voor de opleidingskloof in anti-establishment-opvattingen en -gedrag

In veel Westerse democratieën leven onder een aanzienlijk deel van de bevolking … [Lees verder...]

Aflevering 94 – De ‘Heilige Alliantie’ tussen orthodoxe christenen en radicaal-rechts, met Sander Rietveld

Mijn gast van vandaag is Sander Rietveld, politicoloog en onderzoeksjournalist bij Zembla. Sander … [Lees verder...]

Blogroll

  • Andrew Gelman
  • Ballots & Bullets
  • Fight Entropy
  • FiveThirtyEight
  • The Monkey Cage
  • The Upshot
  • Wonkblog
  • OVER SRV
  • AUTEURS
  • CATEGORIEËN
  • ARCHIEF
  • CONTACT

© 2023 StukRoodVlees

Copyright © 2023 · SRV Theme op Genesis Framework · WordPress · Log in