Wie gaat zweten en fronsen van de politiek?

Sommige mensen zeggen dat ze stemmen met hun hart. Van anderen wordt gezegd dat ze stemmen met hun onderbuik. Deze metaforen suggereren dat emoties een rol spelen bij het nemen van politieke beslissingen. Maar is dat wel zo? Mensen zeggen vaak dat ze boos zijn op de politiek, maar vertonen ze ook daadwerkelijke lichamelijke reacties op politieke boodschappen? Krijgen mensen zwetende vingertoppen van de politiek, als teken van opwinding? Of fronsen of lachen zij als teken van negatieve of positieve emoties?

Wij onderzochten dit door ons fysiologische lab mee te nemen naar locaties zoals Lowlands, de TT Assen, museum Beeld en Geluid, de kermis in Tilburg en de EO Jongerendag. De studie die hier uit voortkwam is gisteren gepubliceerd in de American Political Science Review. (Zie ook hier en hier voor meer informatie over het onderzoek.) Ons doel was verschillen in lichamelijke reacties op politieke boodschappen te meten en te verklaren. Deze lichamelijke reacties zijn tekenen van emoties waar mensen zich vaak niet eens bewust van zijn. Wij noemen dit ook wel affectieve reacties.

We hadden drie verwachtingen. Ten eerste vermoedden we dat mensen met meer politieke kennis meer opwinding zouden ervaren in reactie op politieke boodschappen. Ten tweede verwachtten we dat mensen met extremere opvattingen sterkere opwinding zouden ervaren. En ten derde leek het ons waarschijnlijk dat mensen die een politieke boodschap horen waar ze het niet mee een zijn negatieve affectieve reacties zouden ervaren, terwijl mensen die een boodschap horen waar ze het wel mee eens zijn positieve reacties zouden ervaren.

Met het lab naar de mensen

Om deze verwachtingen te toetsen moesten we mensen met heel verschillende kenmerken naar het lab lokken: mensen met meer en minder politieke kennis, mensen met extreme en minder extreme opvattingen over de politiek, en mensen met uiteenlopende standpunten over allerlei belangrijke politieke onderwerpen. Om het mensen wat gemakkelijker te maken mee te doen met onze studie hebben we het lab naar de mensen toe gebracht; in de afgelopen jaren hebben wij onze data verzameld op allerlei locaties door het hele land.

Aan het begin van de studie vroegen we deelnemers naar hun opvattingen over een aantal actuele thema’s en hun kennis over de politiek. Daarna hebben we ze aangesloten aan onze meetapparatuur. Met die apparatuur konden we vaststellen hoe mensen fysiologisch (dus echt lichamelijk) reageren op politieke informatie. Opwinding maten we door middel van huidgeleiding. Hoe meer opwinding een persoon ervaart, hoe hoger de huidgeleiding. Met twee elektroden op de vingers (zie linker plaatje hieronder) konden we de mate van opwinding vaststellen. De richting van de affectieve reacties (positief of negatief) hebben we gemeten aan de hand van de activiteit van spieren in het gezicht (zie rechter plaatje). De activatie van de spier boven de wenkbrauw (corrugator) meet negatief affect, terwijl de spier op de wang (zygomaticus) positief affect meet.

Figuur 1: Het meten van fysiologische reacties

Eenmaal aangesloten aan onze instrumenten kregen proefpersonen een aantal korte filmpjes te zien. Deze filmpjes gingen over belangrijke politieke thema’s: immigratie, klimaat, EU en inkomensongelijkheid. Voor elk onderwerp hadden we een linkse (progressieve) versie en een rechtse (conservatieve) versie. Proefpersonen zagen willekeurig een linkse of rechtse versie van elk politiek thema.

We ontdekten dat deze filmpjes inderdaad affectieve reacties veroorzaken. Bovendien bleek dat mensen met extremere standpunten over deze onderwerpen, zoals verwacht, meer lichamelijke opwinding ervaren wanneer ze naar politieke boodschappen kijken en luisteren. We vonden geen bewijs voor onze hypothese dat mensen met meer politieke kennis meer opwinding ervaren tijdens het luisteren naar politieke boodschappen.

Ook toonde ons onderzoek aan dat mensen negatieve affectieve reacties ervaren wanneer ze geconfronteerd worden met politieke boodschappen waar ze het niet mee eens zijn. We vonden geen bewijs dat het luisteren naar boodschappen waar men het wel mee eens is positieve affectieve reacties oplevert. Politiek is misschien toch niet zo leuk of grappig als we dachten…

Politiek is ook fysiek

Maakt het uit dat mensen affectief reageren op de politiek? Ja! We hebben mensen voor en na de filmpjes gevraagd naar hun opvattingen over de thema’s die in de filmpjes aan de orde kwamen. Daaruit blijkt dat mensen die meer opwinding en/of negatieve affectieve reacties ervaren ook eerder geneigd zijn hun opvattingen aan te passen op basis van de informatie die ze net tot zich hebben genomen.

Onze studie is de eerste die laat zien dat mensen niet alleen zeggen dat ze emoties ervaren ten opzichte van de politiek, maar dat hun lichaam ook daadwerkelijk fysiek reageert op de politiek.