Het is januari. De Zwarte-Pietdiscussie is voorlopig geluwd. Tijd om de schade op te nemen. Het vertrouwen dat Nederlanders in de VN hebben heeft een uitzonderlijke knauw gekregen, van 65% in het voorjaar naar 50% in november 2013 (let wel: dit zijn puntschattingen).
Enkele weken geleden verschenen de uitkomsten van de nieuwste Eurobarometer, gebaseerd op enquêtes die in november 2012 waren afgenomen in alle EU-lidstaten. Zoals gebruikelijk werd ook ditmaal gevraagd naar het vertrouwen in een reeks instituties, waaronder de Verenigde Naties. Traditioneel hebben Nederlanders behoorlijk wat vertrouwen in de VN, net als de Denen, Zweden en Finnen. In november daalde het vertrouwen echter dramatisch met 15 procentpunten.
Zo’n forse daling van het vertrouwen zien we niet vaak. Daar moet wel iets heel uitzonderlijks voor gebeuren.
Het vertrouwen in de Nederlandse regering, bijvoorbeeld, daalde tussen april 2002 en april 2003 met 18% (en zakte nog wat verder door). Maar daar waren wel een politieke moord (op Fortuyn), een gevallen ruziekabinet (Balkenende I, waarbinnen de LPF rollend over straat ging) en lange, moeizame en uiteindelijk afgebroken coalitie-onderhandelingen (tussen CDA en PvdA) voor nodig. Welke heftige gebeurtenissen zijn verantwoordelijk voor de daling van het vertrouwen in de VN?
Het Shepherd-effect
Het is niet alleen verleidelijk maar ook heel aannemelijk dat de daling van het vertrouwen in de VN alles te maken heeft met de Zwarte-Pietdiscussie, en dan vooral de uitspraken van de Jamaicaanse hoogleraar Sociale Geschiedenis Verene Shepherd. Zij noemde Zwarte Piet ‘racistisch’ en ‘een terugkeer van de slavernij’. Mevrouw Shepherd sprak weliswaar niet namens de VN, maar functioneert als ‘onafhankelijk expert’ voor een vierkoppige werkgroep en gebruikte – onbevoegd – papier met het briefhoofd van de VN.
Een drietal vergelijkingen helpt ons vast te stellen in hoeverre de daling inderdaad uitzonderlijk is.
- Historisch gezien is het vertrouwen in de VN nooit eerder zo sterk gestegen of gedaald. Eerder was er wel een minder sterke daling van het vertrouwen in de VN in de periode 2002-2003: 8%. Die daling was kort na de inval in Irak, en liep parallel met de hierboven genoemde scherpe daling van het vertrouwen in de regering.
- Andere instituties hebben geen soortgelijke scherpe daling van het vertrouwen in dezelfde periode. Enerzijds is er wel een daling van het vertrouwen in de regering (-7%) en het parlement (-8%), maar niet het vertrouwen in de EU.
- De vergelijking met andere landen wijst uit dat de daling tot Nederland beperkt is gebleven. Het Europese gemiddelde vertrouwen in de VN daalde in deze periode met slechts 2 procentpunten. Buiten Nederland zien we de sterkste daling in Denemarken en Duitsland (-5%).
Mogelijk zie ik andere verklaringen over het hoofd, maar het lijkt er sterk op dat de uitspraken van Shepherd het vertrouwen in de VN daadwerkelijk hebben geschaad. Het ironische is dat ze niet eens namens de VN sprak.
Toch moeten we de daling niet dramatiseren. Van vertrouwen wordt wel gezegd: het komt te voet en vertrekt te paard. Dat blijkt, in elk geval voor het soort vertrouwen dat deze onderzoeken meten, niet het geval. Eerder geldt: zo geronnen, zo gewonnen (en vice versa). Het zou me verbazen als deze daling blijvend is.
De Telegraaf ging in die dagen in ieder geval enorm tekeer tegen Shepherd en de VN… http://bkbacademie.nl/post/65251305972/de-telegraaf-over-zwarte-piet
Misschien komt er door de hetze in de media. Ze hebben haar woorden verkeerd vertaald. Shepherd zei dat deze ‘practice’ moet stoppen, dus van het zwarte-piet. EénVandaag heeft geen ‘practice’ maar ‘party’ gehoord en vertaald met ‘feest’. Dus alle media hebben gezegd dat VN de sinterklaasfeest wilde verbieden.
Dit is wat ze precies heeft gezegd:
En de kranten hebben dit als volgt vertaald:
NRC:
De Volkskrant:
De Telegraaf:
De Correspondent gaat zo ver om een totaal uit de duim gezogen citaat in haar mond te plaatsen. Verene Shepherd “niet kan begrijpen waarom Nederlanders niet inzien dat het Sinterklaasfeest een terugkeer naar de slavernij is en dat dit feest in de eenentwintigste eeuw moet stoppen..”